Engelli Çocuk Annesi Erken Emeklilik Hakkı

2008 yılında yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, emeklilik şartlarında köklü değişikliklere neden olmuş; bu değişiklikler arasında, engelli çocuk annelerine yönelik özel düzenlemeler de yer almaktadır. Bu düzenleme, annelerin çalışırken engelli çocuklarına bakma zorunluluklarını dikkate alarak prim günlerine ekleme yapılması ve emeklilik yaş haddinin düşürülmesi esasına dayanmaktadır.

Düzenlemenin Temel Unsurları

1. Prim Günlerine Eklenen Süre

Oran ve Hesaplama: Ağır engelli çocuk annelerinin prim günleri dörtte bir oranında artırılır. Örneğin, 4 gün çalışırlarsa, 5 gün çalışmış gibi kabul edilir. Bu ek prim günleri, emeklilik aylığının hesaplanmasında çalışılan gün olarak değerlendirilir, böylece daha yüksek bir aylık alınması hedeflenir.

Emeklilik Yaşına Etkisi: İlave edilen prim günleri, emeklilik yaş haddinden de düşülmektedir. Örneğin, 3600 prim günü bulunan bir anneye, 900 gün (2,5 yıl) ilave edilebilmekte; böylece normalde 58 olan emeklilik yaşı 55 yıl 6 aya çekilebilmektedir.

2. Başvuru Süreci ve Bildirim Şartları

SGK'ya Bildirim: Engelli çocuk annelerinin, erken emeklilik hakkından yararlanabilmeleri için bakıma muhtaç ağır engelli çocuğunu Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmeleri gerekmektedir.

Başvuru Yapan Kişiler: İşçi (4/a), esnaf (4/b) ve isteğe bağlı sigorta primi ödeyen kadınlar; bağlı bulundukları sosyal güvenlik il müdürlüklerine veya merkez müdürlüklerine başvuruda bulunmalıdır. Kamu görevlileri (4/c) ise çalıştıkları kurumlar aracılığıyla başvuru yaparlar.

Sağlık Raporu Süreci: Başvuru sonrasında, çocukların sağlık durumunun raporlanması için yetkili kamu hastanelerine sevk edilmektedir. Düzenlenen rapor, SGK Bölge Sağlık Kurulu’nca onaylandığında emeklilik hakkı tescil edilmektedir.

3. Dönemsel Uygulama ve Hesaplamalar

Geçerlilik Tarihleri: İlave prim günlerinin hesaplanması 1 Ekim 2008 sonrasındaki prim günlerine uygulanır. Kamu çalışanları için bu tarih 15 Ekim 2008 olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla, bu tarihten önceki prim günleri dikkate alınmamaktadır.

Koşullar: Ek prim günlerinden faydalanabilmek için, ilgili dönemlerde çocuğun:

• Hayatta olması,
• Evli olmaması (ya da boşanmış ise velayetin annede bulunması) şartı bulunmaktadır.

Hakların Sona Erme Durumları: Çocuğun ölümüne, boşanma sonucu velayetin anneden alınmasına, çocuğun evlenmesine veya çocuğun bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanmaya başlamasına bağlı olarak, prim günlerine ekleme hakkı sona erebilir. Ancak o tarihe kadar kazanılmış ek süreler emeklilikte göz önünde bulundurulacaktır.

Bu da ilginizi çekebilir: Engelli Çocuğu ve Yakını Olanların Hakları Nelerdir?

Evlat Edinilen Ağır Engelli Çocuklar

Düzenleme yalnızca doğumla gelen engelli çocuklar için değil; kendisi veya eşiyle birlikte evlat edindiği ağır engelli çocuğu bulunan annelere de uygulanmaktadır. Bu durumda erken emeklilik hakkı hesaplanırken, evlat edinme tarihleri esas alınır.

Ayrıca, engelli çocuk annesi aynı zamanda fiili hizmet süresine bağlı yıpranma payı tanınan işlerde (örneğin asker veya polis gibi) çalışıyorsa, hem erken emeklilik hakkı hem de mesleki yıpranma nedeniyle ek haklardan yararlanabilmektedir.

Birden Fazla Engelli Çocuğa Sahip Anneler

Birden fazla ağır engelli çocuğa sahip annelerin, her bir çocuk için ayrı rapor almaları gerekmektedir. Ancak, erken emeklilik hakkı, yalnızca bir çocuk üzerinden uygulanır. Eğer çocuklardan biri yaşamını yitirirse, diğer çocuk üzerinden bu hak devam edebilmektedir.

Ağır Engelli Raporunun Koşulları

Engelli raporu, aşağıda belirtilen durumları içeren ve başka birinin sürekli bakımına muhtaç olduğunu gösteren sağlık sorunlarını kapsar:

• İki kol ve iki bacak felci,
• Belden aşağısının tutmaması,
• Sadece kolların ya da bacakların hareket ettirilememesi,
• Vücudun tek tarafının hareket ettirilememesi,
• Merkezi sinir sisteminde sfinkter bozuklukları ile birlikte görülen diğer hastalıklar,
• Süreli veya sürekli ruh sağlığı ve hastalıkları nedeniyle uzun süreli klinik tedavi gerektiren psikotik hastalıklar,
• İki gözde tam görme kaybı,
• İki elin kaybı,
• Bir kolun omuzdan ve bir bacağın kalçadan kaybı,
• Her iki bacağın alttan en az 1/3’ünün kaybı,
• Tedavisi mümkün olmayan hastalıklardan kaynaklanan ağır beslenme bozuklukları ve kaşeksiler,
• Yukarıda belirtilen durumlar dışında, tedavi edilemeyen ve başka birinin sürekli bakımına muhtaç olan ağır hastalık ve arızalar.

Engelli çocuk annelerinin erken emeklilik hakkı, hem annelerin çalışma hayatındaki zorlukları hafifletmeyi hem de emeklilik aylıklarını artırmayı hedefleyen kapsamlı bir düzenlemedir. Prim günlerine ekleme yapılması ve emeklilik yaşının düşürülmesi sayesinde, anneler daha avantajlı koşullarda emeklilik hakkı kazanabilmektedir. Bu uygulamanın en önemli unsurları; SGK’ya bildirim süreci, geçerlilik tarihleri, sağlık raporu alınması ve ek koşulların sağlanmasıdır.

Düzenlemenin, engelli çocukların bakımına yönelik zorlukları dikkate alarak, annelere hem ekonomik hem de sosyal anlamda destek sağladığını söylemek mümkündür. Böylece, hem emeklilik sisteminde daha adil bir yaklaşım benimsenmiş olmakta hem de engelli çocuklara gösterilen önemin altı çizilmektedir.