Çek Nedir ve Nasıl Kullanılır?

Çek genellikle ticari yaşamda kullanılan, muhatabına ödeme emri veren bir ödeme aracıdır. Hukuki olarak kıymetli evrak/kambiyo senedi statüsündedir. Günümüzde kredi kartları, dijital ödeme araçları gibi sebeplerden dolayı kullanımı biraz azalsa da çekler hala oldukça popülerdir. “Çek nedir? Nasıl kullanılır?” hakkında derlediğimiz detaylı bilgileri içerikte bulabilirsiniz.

Çek Defteri Nasıl Alınır?

Çek yazmak için öncelikle bir çek defterinizin olması gerekir. Çek defteri standartta 10, istisnasi olarak 15 sayfalı olarak hazırlanır. Çek karnesi olarak da isimlendirilir. “Çek defteri nasıl alınır?” sorusunun yanıtı ise bankaların prosedürlerine göre değişken olsa da genellikle şu belgeler talep edilir:

• Çeki düzenleyenin kimlik belgesi
• Çeki düzenleyenin ikametgah belgesi
• Çeki düzenleyenin sabıka kaydı

Prosedürler bankadan bankaya değişebileceği için zaman zaman sizden teminat göstermeniz da istenebilir. Ayrıca geçmişte karşılıksız çek yazma, ödemelerin zamanında gerçekleşmemesi gibi olumsuzluklar bulunuyorsa çek defteri başvurunuzun reddedilme ihtimali vardır.

Kimler Çek Defteri Alabilir?

“Bankadan çek defteri nasıl alınır?” diye merak ediyorsanız, sürecin zaman zaman zorlaşabildiğini belirtmek gerekir. Çoğu bankanın çek defteri alma şartları arasında itibarlı ve güvenilir olmak da yer alır. Aksi takdirde istenilen belli başlı belgeleri eksiksiz sunsanız da banka araştırmaları sonucunda hakkınızda olumsuz bir sonuca varabilir. Bunun yanı sıra bankalardan sorunsuzca kredi çekip geri ödemelerini aksatmadan yapan işletmeler ve kişiler genellikle çek defteri almakta zorluk çekmez.

Çek Yazmaya Başlarken Bilinmesi Gerekenler Neler?

• Çek defteri almak için öncelikle bankanıza başvuru yapmanız gerekir. Bankanızın prosedürüne göre sizden istediği belgeleri eksiksiz olarak teslim ettikten sonra 10 ya da 15 sayfalık (Standart yaprak sayısı) çek defterinizi alabilirsiniz.
• 2023 senesi için her boş çek yaprağı için 33 TL ödeme yükümlülüğünüz bulunur. İlgili miktar değerli kağıt bedeli olarak sizden temin edilir.
• 2023 yılında bankalar çeki hazırlayan kişinin hesabı müsait değilse bile vade tarihinde 6000 TL ödeme yapmak zorundadır. Bundan dolayı bazı bankalar her bir çek sayfası için 6.000 TL teminat ya da bloke hesabı bulundurmanızı talep edebilir. Eğer hesap hareketleriniz düzenli, kredi ödemeleriniz sorunsuzsa bloke işlemi olmadan da çek karnesi almanız mümkündür.
• Yeni girişimcilerin çekleri piyasada itibarlı değildir ve çek yazdırmak için bloke işlemi yaptırmak durumunda kalmanız yüksek ihtimaldir. Bunun yerine müşterilerinizin çeklerini cirolayıp döndürmek daha güvenilir görünecektir. Çek cirolamanın anlamı ise müşteri ödeme yapmadığı takdirde sizin ödemeyi gerçekleştirecek olmanızdır. Bundan dolayı yeni girişimci iseniz ilk etapta müşterilerinizin çeklerini sunmanız çeki kabul ettirme sürecinizi kolaylaştırır.

Çek Hesabı Nedir?

Çek defteri veya çek karnesi hesap sahibinin vergi numarası, hesap numarası, hesabın bağlı olduğu banka, çekin basıldığı tarih gibi bilgileri içeren ve banka tarafından bastırılan defterdir. Belirtilen bilgiler çek defterinin her sayfasında ayrı ayrı yer alır. Çek hesabı ise defterde bilgileri verilen hesap anlamına gelir.

Çek Örneği

Çek tasarımı için bir standart yoktur; bir çek yaprağının ya da defterinin tasarımı her bankada farklı olabilir. Çekin tasarımı ne olursa olsun üzerinde yasal olarak bulunması gereken kısımlar ise tarih, miktar, ödeme yapılacak kişinin (Lehtar) bilgileri, ödeme yapılacak banka ve hesap numarası, hesap sahibinin adı soyadı gibi bilgilerdir.

Çekin Bankadan Vadesinde Tahsili Neden Önemlidir?

• Standartta çekin vadesi olmaz ancak Türkiye’de ileri tarihli çek yazmak yaygın bir durum haline gelmiştir. Çekler sıklıkla kredi aracı gibi kullanılır. Bu gibi durumlarda genellikle çek üzerine hazırlandığı gün yerine ödeme tarihi yani daha ileri bir tarih girilir. Normalde ise çek bir ödeme aracıdır ve ibraz edildiği anda banka ödeme yapmakla yükümlüdür. Vadeli bir çek kullanıldıysa vadesinden önce ibraz edilmesi ise girişimci firma bakımından saygınlık kaybı olarak algılanabilir. Çekin vadesinde tahsili ticarette kabul görmüş etik bir kuraldır.
• Kanunlarla getirilen geçici düzenlemeler ile belli aralıklarla güncellenen tarihler boyunca çekin düzenlenme tarihinden önce muhatap bankaya ibraz edilmesine yasaklama getirilmiştir. (5941 sayılı Çek Kanunu)
• Lehtar yani çekin karşılığının ödeneceği firma veya kişi yazdığınız çekin tahsilatını sizin bankadan veya başka bir banka üzerinden gerçekleştirebilir. Başka bir bankaya gidilirse çek takasa gireceği için tahsilat süresinde genellikle 1-2 gün gecikme yaşanır. Örneğin elinizde müşteri çeki bulunuyorsa çekin üzerinde yazılı olan bankaya gitmeniz süreci kısaltacaktır.

Çek Cirolama Nedir? Neden ve Nasıl Yapılır?

“Çek ciro etmek nedir?” sorusunun cevabı çeklerle ilgili en çok merak edilen konular arasındadır. Özetle çekin haklarının devredilmesi çek cirolama olarak isimlendirilir. Ciro işleminden sonra çekin haklarının devredildiği kişi veya firma çeki istediği gibi kullanma hakkına sahip olur. Cirolama işlemi temelde borçlu tarafın çeki kendisinin düzenlemesi yerine müşterisinden aldığı çeki ödeme için kullanması anlamına gelir. Bu durumda çekin arkasına firmanızın kaşesini basıp, imza (Yetkili imza) atmalısınız.

Çek Kırdırma/Bozdurma/Faktoring Yapmak Nedir? Neden ve Nasıl Yapılır?

“Çek kırdırma nedir?” sorusuna ise ileri tarihli bir çekin vadesinden önce bozdurulmasıdır şeklinde yanıt verilebilir. Genelde acil ödemeler ve nakit sıkıntısı nedeniyle gerçekleşir. Böyle bir durumda bankaya değil faktoring firmalarına ya da piyasada bu işle alakalı olan şirket veya şahıslara başvurulur.
 

Başlıca Çek Türleri ve Çek Defteri Türleri Nelerdir?

Mahsup çeki: Çekin değeri nakde çevrilemez. Hamilin hesabına hesap nakli, takas, alacak kaydı olarak geçer.

Teyitli çek: Bloke çek olarak da adlandırılan teyitli çek çekin karşılığının bloke hesaba alınmasını ifade eder.

Seyahat çeki: Yurt dışına çıkan kişilerin banka şubelerinde nakde çevirebilecekleri çek türüdür.

Posta çeki: Posta çeki hesapları arasında para transferine olanak sağlayan çek çeşididir. Hesaplar PTT Bank’a bağlıdır.

Garantili çek: Çekin muhatabı vade tarihi geldiğinde çeki düzenleyenin hesabı müsait olmasa bile değerin bir kısmını ödemeyi garanti eder.

Ticari çek defteri: Anonim ve limited şirketlere yazılır. Ödeme yapılacak kişinin bilgileri çekte bulunmalıdır.

Ticari hamiline çek defteri: Anonim ve limited şirketler için düzenlenir ancak lehtar bilgisinin yazılması gerekmez.

Gerçek kişi çek defteri: Gerçek kişi adına düzenlenir ve lehtarın bilgilerini içermelidir.

Gerçek kişi hamiline çek defteri: Gerçek kişi statüsündekilere yazılır. Lehtar bilgisine gerek yoktur.

Gerçek tüzel kişi hamiline çek defteri: Şahıs firmaları için düzenlenir ancak lehtar bilgisine gerek yoktur.

Gerçek tüzel kişi çek defteri: Ödemeyi alacak tarafın bilgilerine yer verilmelidir, şahıs firmaları için düzenlenir.

Bloke Çek Nedir? Nerelerde ve Nasıl Kullanılır?

“Bloke çek nedir?” sorusu ödeme miktarının bankada bloke edilip garanti altına alınmasını sağlayan çek türüdür olarak yanıtlanır. İş yeri, konut ve arsa alım-satımlarında oldukça yaygın kullanılır. Hamiline veya lehtar adına düzenlenebilir. Zorunlu şekil şartlarına ve rakamlara oldukça dikkat edilmelidir.

Hatır Çeki Nedir? Neden Kullanılır?

Finansman sağlama amacıyla firmaya yazılan çek türüdür. Borç-alacak ilişkisi sebebiyle düzenlenmez.

Elektronik Çek Nedir?

Kağıt çeklerin elektronik ortamdaki karşılığı elektronik çek olarak isimlendirilir. Sıklıkla e-ticaret sektöründe kullanılır ve daha çok büyük ödeme tutarları söz konusu olduğunda tercih edilir. Ödemeyi yapacak olan bankanın sisteminde kayıtlıdır ve güvenilir bulunur.

Ticarette Çekin Önemi Nedir?

Türkiye’de ticari faaliyetler için çoğunlukla ileri tarihli çekler kullanılır. Sağlam bir ödeme yöntemi olarak görülür. Vadeli ödeme imkanı sağladığından dolayı anlık nakit ödeme yapmak istemeyen firmalar da sıklıkla ileri tarihli ya da vadeli çek yazmayı tercih eder.

Çek Defteri Almak için Tacir Olmak Zorunlu mudur?

Çek defteri almak için tacir olma zorunluluğu yoktur. Genellikle banka geçmişindeki ödeme bilgileri ve faaliyetler çek defteri başvurusunda temel kriter olarak değerlendirilir. Kredi kayıt bürosu verilerine bakılır.

Çekin Üzerinde Hangi Bilgiler Yer Alır?

Temel olarak söylemek gerekirse çekin üzerinde çeki düzenleyen (Keşideci), çeki ödeyecek olan (Muhatap-Banka) ve çekin yazıldığı kişi/firmalar (Lehtar) bilgileri yer almalıdır. Bunların yanı sıra çekin miktarı, kesilme yeri, ödeme yeri, tarihi ve bankanın seri numarası da çekte bulunması gereken bilgiler arasındadır.

Çek Nasıl Düzenlenir? Çek Yazarken Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

• Çekin düzenlendiği tarih yazılmalıdır. Düzenleme tarihi aynı zamanda ödemenin yapılacağı tarihtir. Vadeli çek yazıyorsanız ödemenin yapılacağı tarihi düzenleme tarihi olarak belirtebilirsiniz.
• Kısaltma kullanmadan çekin kesildiği yer yazılır.
• Rakam ve yazıyla çekin değeri belirtilir. Yazılar anlaşılır ve net olmalıdır.
• Hamiline çek değilse çekin lehtarı belirtilmelidir.
• Çeki düzenleyen taraf çeki mutlaka imzalamalıdır. Parmak izi, kaşe veya mühür imza yerine geçmez.

Çek Hangi Durumlarda Geçersiz Olur?

Çekin geçersiz olduğu durumlar arasında çek ibaresinin bulunmaması, muhatap tarafın yazılmaması, çekin değerinin kayıtsız şartsız ödeneceğinin belirtilmemesi, düzenleme tarihinin olmaması, keşidecinin ad soyad ve imzasının bulunmaması, rakam/yazıların anlaşılmıyor olması gibi nedenler yer alır.

Çek Karşılıksız Çıkarsa Banka Ne Yapar?

Ödeme tarihi geldiğinde hesapta çek değeri yoksa çek karşılıksızdır. Banka böyle bir durumda her yıl Ocak ayında belirlenen yaprak bedelini alıcıya ödemekle yükümlüdür. Keşideciden karşılıksız çek için suç duyurusunda bulunabilir ya da icra takibi başlatabilir.

Hamiline Çek Nedir? Hamiline Çek Nasıl Kesilir?

Hamiline çek herhangi bir isme düzenlenmeyen çek türüdür. Bir ismin yazılacağı yere “Hamiline” ifadesi kullanılır. Hamiline çek kesebilmek için bankadan hamiline çek defteri almak gerekir. Diğer bölümler lehtarın belirtildiği çekler gibi doldurulur. Hamiline çeki bankaya ibraz eden kimse çek karşılığını tahsil edebilir.