Cari Açık Nedir, Nasıl Oluşur?

Cari açık, bir ülkenin dış ticaretindeki dengesizliklerden kaynaklanan ekonomik bir durumdur ve genellikle ülkenin ekonomik sağlığı hakkında önemli ipuçları verir. Bu durum, bir ülkenin yaptığı ithalatın, yaptığı ihracattan daha fazla olmasıyla ortaya çıkar. Yani, ülkenin dışarıdan aldığı mallar ve hizmetler için ödediği tutar, yurtdışına sattığı ürünlerden elde ettiği gelirden fazladır. Cari açık, sadece dış ticaretle sınırlı kalmaz, aynı zamanda yatırım ve finansal hareketlerin bir sonucu olarak da şekillenir.

Cari Açık Nasıl Tanımlanır?

Cari açık, bir ülkenin dış ticaretindeki açıkla birlikte, ülkenin hizmetler ve transferler hesabındaki açığı da kapsar. Eğer bir ülkenin ihracat gelirleri, ithalat giderlerinden daha azsa, cari açık meydana gelir. Bu durum, ülkedeki mal ve hizmet ticaretinin yanı sıra, uluslararası yatırım ve finansal transferlerle de ilişkilidir.

Örneğin, Türkiye’nin ekonomisini ele aldığımızda, dış ticaret açığı ve borçlanma gibi unsurlar cari açığı tetikleyen faktörler arasında yer almaktadır. Bununla birlikte, cari açık, bir ülkenin borçlarını nasıl finanse ettiğine göre de değişkenlik gösterir. Eğer ülke, dış borçlanma ya da sermaye akışları ile bu açığı finanse edebiliyorsa, kısa vadede büyük bir endişe yaratmaz. Ancak uzun vadede, bu borçlanma sürdürülemez hale gelirse, cari açık ciddi ekonomik sorunlara yol açabilir.

Cari Açık Hangi Durumlarda Oluşur?

Cari açığın oluşabilmesi için, ülkeden çıkan döviz miktarının, ülkeye giren döviz miktarından fazla olması gerekmektedir. Bunu birkaç temel faktör üzerinden inceleyebiliriz:

Uluslararası Ticaret: Ülkeler arasındaki mal ve hizmet alışverişi, cari açığı doğuran en önemli faktörlerden biridir. Bir ülkenin ithalatı, ihracatından fazla olduğunda dış ticaret açığı, dolayısıyla cari açık oluşur. Bu durum, özellikle sanayi ürünlerinin büyük bir kısmını ithal eden ülkeler için belirgin bir sorundur.

Hizmetler Hesabı: Taşımacılık, sigortacılık, turizm gibi hizmetlerin döviz girişleri, cari açığın oluşumunu etkileyebilir. Eğer bu hizmetlerden elde edilen döviz, dışarıya ödenen dövizden azsa, bir cari açık durumu ortaya çıkabilir.

Transfer Hesapları: Yurt dışında çalışan vatandaşların gönderdiği dövizler de bu durumu etkiler. Bu transferler, ülkeye giren döviz miktarını artırırken, eğer yurt dışına yapılan transferler çoksa cari açık oluşabilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Avustralya Göçmenlik Şartları Nelerdir?

Cari Açık Hesaplaması Nasıl Yapılır?

Cari açık hesaplaması yapılırken, ülkenin dış ticaret dengesi, hizmetler dengesi, yatırım gelirleri dengesi ve transfer hesapları dikkate alınır. Bu unsurlar, cari dengenin oluşmasına yardımcı olan temel bileşenlerdir.

Mal Dengesi: Ülkenin ithalatı ile ihracatı arasındaki fark, mal dengesini oluşturur. Eğer ithalat, ihracattan daha fazla ise, mal dengesi negatif olur.

Hizmetler Dengesi: Sigorta, turizm ve taşımacılık gibi hizmetlerden elde edilen gelir ve yapılan harcamalar arasındaki farkı ifade eder. Eğer hizmetlerden elde edilen gelir, yapılan harcamaları karşılamazsa, hizmetler dengesi de negatif olur.

Yatırım Gelirleri Dengesi: Yurt içi yatırımların döviz karşılığı ile yurt dışındaki yatırımların döviz karşılığı arasındaki farktır. Bu fark negatifse, cari açığı artırır.

Cari Transferler: Yurt dışında çalışan vatandaşların ülkeye getirdiği döviz miktarının, yurt dışına yapılan ödemelere oranıdır. Eğer bu transferler yüksekse, cari dengeyi olumlu yönde etkiler.

Eğer bu unsurların toplamı negatif çıkarsa, bu durum cari açığın oluştuğunu gösterir.

Cari Açığı Kapatmak İçin Ne Yapılmalıdır?

Cari açık, ekonomik büyümenin sürdürülebilirliğini tehdit edebilecek bir durumdur. Bu yüzden, cari açığı azaltmak ya da tamamen kapatmak için bir dizi ekonomik önlem almak gereklidir. Bunlar şunlardır;

İhracatın Artırılması: İhracatın ithalatı geçebilmesi için, ülkenin üretim kapasitesinin artırılması, dış pazarlarda rekabet gücünün yükseltilmesi gereklidir. İthalatın azaltılması için, ithal edilen ürünlere ek vergi veya kota gibi sınırlamalar getirilebilir. Böylece dış ticaret açığı küçültülerek, cari açık kontrol altına alınabilir.

İthal İkameci Sanayileşme: Ülkeler, ithal ürünleri yerli üretimle ikame etmeye çalışarak, ithalatı azaltabilirler. Bu durum, dışa bağımlılığı azaltırken, ülkenin iç ekonomisini güçlendirebilir.

Devalüasyon: Bir diğer çözüm, ülkenin ulusal parasının değerini düşürmektir. Bu sayede, ülke mallarının fiyatı düşer ve yurtdışından daha fazla talep görmeye başlar. Böylece, ülkenin ihracat gelirleri artar, bu da cari açığın kapanmasına yardımcı olabilir.

Yabancı Yatırımların Çekilmesi: Yabancı yatırımların artırılması ve dış borçlanmanın daha verimli bir şekilde kullanılması, cari açığın finansmanını sağlayabilir. Ancak, bu durumun sürdürülebilir olması için dış borçların geri ödemelerinin cari gelirle karşılanması gerektiğini unutmamak gerekir.

Cari açık, ekonomi üzerinde kısa vadede denge sağlanabilirken, uzun vadede ülkenin finansal sağlığını tehdit edebilecek bir durumdur. Dış ticaret açığı, yüksek borçlanma ve ekonomik dengesizlikler cari açığa yol açabilir. Ancak, doğru politikalarla bu açık düşürülebilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir. İhracatın artırılması, ithal ikameci politikaların uygulanması ve ulusal para biriminin değer kaybetmesi gibi yöntemler, cari açığın azaltılmasında etkili olabilir. Bu, ekonomiyi sürdürülebilir büyüme yoluna sokacak bir strateji olabilir.