Askerliğe Engel Hastalıklar Nelerdir?

04-12-2024

Askerlik, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı erkek bireyler için 20-41 yaş aralığında gerçekleştirilmesi zorunlu bir vatani görevdir. Bu görev, fiziksel ve ruhsal olarak hazır olmayı gerektirir çünkü askerlik süreci bireyden hem fiziksel dayanıklılık hem de psikolojik uyum bekler. Ancak her bireyin sağlık durumu, bu zorlu süreci kaldırmaya uygun olmayabilir. Türk Silahlı Kuvvetleri, bu sebeple her bireyin askerlik hizmetine elverişliliğini değerlendirmek için kapsamlı bir sağlık muayenesi yapar.

Peki, askerlik için sağlık muayenesinde hangi kriterlere bakılır ve hangi hastalıklar askerlik hizmetine engel teşkil eder? İşte bu yazımızda askerlikten muafiyet sağlayan hastalıkları detaylarıyla ele alıyoruz.

Askerlik Muayenesinde Nelere Bakılır?

Askerlik muayenesi, bireyin askerlik hizmetine uygun olup olmadığını belirlemek için yapılan detaylı bir incelemedir. Bu süreçte bireyin hem fiziksel hem de psikolojik sağlık durumu değerlendirilir. Aile hekimi tarafından başlatılan bu muayene süreci aşağıdaki adımları kapsar:

Doktor, bireyin kişisel bilgilerinin doğruluğunu kontrol eder.
Boy, kilo, kan grubu, tansiyon ve vücut sıcaklığı gibi hayati değerler ölçülür.
BKİ hesaplanır ve belirlenen sınırların dışında olan bireyler ileri tetkik için hastaneye sevk edilir.
Uzuv kaybı, ortopedik rahatsızlıklar ve diğer fiziksel durumlar değerlendirilir. Bu gibi durumlarda birey hastaneye sevk edilerek “Askerliğe Elverişli Değildir” raporu alabilir.
Geçmişteki psikiyatrik rahatsızlıklar, madde bağımlılığı ya da travmalar sorgulanır ve gerekli görülürse birey hastaneye yönlendirilir.

Muayene sonucunda bireyin sağlık durumu, TSK Sağlık Yönetmeliği'nde belirtilen kriterlere göre sınıflandırılır. Sonuçlar şu şekilde olabilir:

Askerliğe Elverişlidir
Askerliğe Elverişli Değildir
Ertesi Yıla Bırakma
Sevk Geciktirme

Bu da ilginizi çekebilir: Askerde Yapılabilecek Meslekler

Askerlikten Muaf Olma Şartları

Askerlik hizmetinden muaf olabilmek için bireyin sağlık durumunun ciddi bir şekilde askerlik yapmaya engel teşkil etmesi gerekir. TSK Sağlık Yönetmeliği, askerlikten muafiyet sağlayan sağlık sorunlarını ayrıntılı bir şekilde belirler. Genel olarak, bireyin duyusal, fiziksel veya zihinsel fonksiyonlarını ciddi şekilde etkileyen hastalıklar askerlikten muafiyet sağlar.

Bu kapsamda sıkça rastlanan muafiyet durumlarını şöyle sıralayabiliriz:

Askerliğe Engel Görme Bozuklukları: Yüksek derecede miyopi, hipermetropi veya astigmat gibi görme kayıpları.

Askerliğe Engel Psikolojik Rahatsızlıklar: Şizofreni, bipolar bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi ruhsal sorunlar.

Askerliğe Engel Ortopedik Rahatsızlıklar: Eklem rahatsızlıkları, uzuv kayıpları ve hareket kısıtlılıkları.

Askerliğe Engel İç Hastalıkları: Kronik böbrek yetmezliği, diyabet ve diğer sistemik hastalıklar.

Ortopedik Rahatsızlıklar ve Askerlik Muafiyeti

Kas-iskelet sistemiyle ilgili rahatsızlıklar, askerlik hizmetine engel teşkil eden başlıca durumlardan biridir. Bu rahatsızlıklar genellikle bireyin hareket kabiliyetini veya fiziksel dayanıklılığını etkiler. Ortopedik muafiyet durumları, TSK Sağlık Yönetmeliği'nde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Aşağıda bu durumları detaylandırıyoruz:

1. Uzuv Kayıpları ve Şekil Bozuklukları

Diz altı, diz üstü, dirsek altı veya dirsek üstü amputasyonlar.
Vücudu etkileyen ve ameliyatla düzeltilemeyen şekil bozuklukları (kübitüs varus, koksa vara gibi).
Protez kullanımı gerektiren durumlar.

2. Büyük Eklem Hastalıkları

Tekrarlayan çıkıklar (omuz, kalça vb.).
Eklem hareket kısıtlılıkları.
Romatizmal hastalıklar (6 aydan uzun süredir tedaviye yanıt vermeyen durumlar).
Eklem içine yerleşen ve çıkarılamayan yabancı cisimler.

3. Uzuv Uzunluk veya Kısalıkları

Uzuvlar arasındaki ciddi uzunluk farkları (örneğin, üst vücut uzuvlarında 4-5 cm’lik fark).

4. Omurga Rahatsızlıkları

Skolyoz: Sırt bölgesinde 26-45 derece, bel bölgesinde 21-50 derece eğrilikler.
Kifoz ve Lordoz: Belirli açının üzerindeki deformasyonlar.

5. Kas Rahatsızlıkları

Kas iltihapları, kas atrofisi, miyozitis ossifikans gibi rahatsızlıklar.
Kasların işleyişini ciddi şekilde etkileyen travmalar.

6. Kemik Tümörleri

İyi huylu veya kötü huylu kemik tümörleri.
Ameliyat sonrası kalıcı işlev kayıpları.

Askerliğe Engel Ruhsal ve Psikiyatrik Rahatsızlıklar

Askerlik süreci, bireyden hem fiziksel hem de zihinsel dayanıklılık bekler. Ancak bazı psikiyatrik rahatsızlıklar, bireyin bu süreçte zorlanmasına neden olabilir ve askerlikten muafiyet gerektirir. Bu rahatsızlıklardan bazıları:

Şizofreni, bipolar bozukluk.
Obsesif-kompulsif bozukluk, panik atak.
Travma sonrası stres bozukluğu.
Ciddi depresyon veya intihar girişimi geçmişi.

Kaç Kilo Askerliğe Engeldir?

Askerlikten muafiyet için kilo kriterleri, kişinin boyuna göre belirlenen Beden Kitle İndeksi (BKİ) üzerinden hesaplanır. BKİ, vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (metre cinsinden karesi) ile bölünmesiyle bulunur. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) Sağlık Yönetmeliği’ne göre, belirli bir BKİ değerinin üstünde veya altında olan kişiler askerliğe elverişsiz kabul edilebilir.

BKİ Hesaplama Formülü

BKİ = Ağırlık (kg) / Boy² (m²)

Örnek Hesaplama (1,90 Boy için):

Kişinin boyu: 1,90 m
Askerlik muafiyet sınırı: Genelde BKİ’nin >35 veya <18 olması gerekiyor.

Eğer kişi 117 kg ağırlığındaysa:
BKİ = 117 / (1,90 × 1,90)
BKİ = 117 / 3,61
BKİ ≈ 32,4

Bu durumda, BKİ değeri 35’in altında olduğu için kişi askerlikten muaf olmaz. Ancak bu ağırlık 130 kg’a yaklaştığında, BKİ değeri 35’i aşacağı için askerliğe elverişsiz raporu alma ihtimali doğar.

Kilo Muafiyeti İçin Belirlenen Sınırlar

BKİ 35’in üstünde olan bireyler için “Askerliğe Elverişli Değildir” raporu verilebilir. Aynı şekilde, aşırı zayıf olan bireyler için de BKİ 18’in altında ise muafiyet değerlendirilir.

Aşırı kilo veya zayıflık nedeniyle muafiyet almak isteyen bireyler, tam teşekküllü bir hastanede yapılan tetkiklerle sağlık kurulu kararı almalıdır. Muafiyet, kişinin mevcut kilosu nedeniyle bir yıl ertelenebilir. Bu süre içinde kilo verip ya da alıp belirlenen sınırların içine girilirse kişi yeniden değerlendirilir. Kilo ile ilgili muafiyet durumu kalıcı değilse “Sevk Tehir” kararı verilebilir.

Trans Bireylerin Askerlik Muafiyeti

Türkiye'de askerlik hizmetinden muafiyet, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'nde belirlenen kriterlere göre düzenlenmektedir. Trans bireyler için muafiyet süreci, yönetmeliğin Ruh Sağlığı ve Hastalıkları bölümündeki 17/D4 maddesine dayanır. Bu madde, “Cinsel kimlik ve davranış bozukluğu” olarak tanımlanan durumları içermektedir. Yönetmelikte bu durum, “Cinsel tutum ve davranışlarının askerlik ortamında uyum ve işlevsellik sorunu yaratan ya da yaratacağı değerlendirilen olgular” olarak açıklanmıştır.

Aşağıda, trans bireylerin askerlikten muafiyet sürecinde takip etmeleri gereken aşamalar ayrıntılı olarak anlatılmıştır.

Muafiyet Süreci Aşamaları

Süreç, bireyin sevk edildiği askeri hastanede psikiyatri uzmanıyla birebir görüşmesiyle başlar. İlk muayene sırasında, kişinin cinsel kimlik ve davranışlarına ilişkin durumu değerlendirilir. Uzman doktor, bireyin psikolojik ve sosyal uyumunu göz önünde bulundurarak bir ön rapor hazırlar.

İkinci aşamada, birey bir konsey ile görüşür. Bu konsey genellikle şu kişilerden oluşur:

Psikiyatristler, Psikologlar, Psikiyatrik hemşireler

Konsey, bireyin durumu hakkında detaylı bir değerlendirme yapar ve “askerlik hizmetine uygunluk” konusunda bir kanaat oluşturur. Konseyin hazırladığı rapor, askeri hastane heyeti tarafından incelenir. Heyet, genellikle konseyin önerdiği raporu onaylar. Eğer bireyin askerlik yapamayacağına dair bir rapor hazırlanmışsa, bu doğrultuda bir muafiyet belgesi düzenlenir.

Heyet, konseyin raporunu reddedebilir ve birey için “askerliğe elverişlidir” kararı verebilir. Bu durumda birey, 30 gün içinde karara itiraz etme hakkına sahiptir. İtiraz sürecinde bir avukat desteğiyle başka bir askeri hastaneye sevk edilerek muafiyet süreci yeniden başlatılabilir.

Süreç boyunca trans bireylerin yaşadığı psikolojik etkiler dikkate alınmalıdır. Bu nedenle, başvuru sırasında bir hukuki danışmanlık ve psikolojik destek alınması önemlidir.
Süreç boyunca bireyin kimlik bilgileri ve cinsel yönelimi, yalnızca değerlendirme sürecinde yer alan kişiler tarafından bilinir. Ancak, askeri kurumlar tarafından bu durumun gizliliğine her zaman riayet edilmediği, bazı bireyler tarafından dile getirilmektedir.
Heyetin olumsuz kararlarına karşı hukuki yollar her zaman açıktır. Bu nedenle, süreçte deneyimli bir avukata danışılması muafiyet alma şansını artırabilir.