Meslek Hastalığına Yakalananların Sosyal Güvenlik Hakları

Meslek hastalıkları, çalışanların yaptığı işin niteliği veya çalışma koşulları nedeniyle maruz kaldıkları sağlık sorunlarını ifade eder. Türkiye’de Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), meslek hastalıklarına yakalanan sigortalı çalışanlara çeşitli sosyal güvenlik hakları sağlamaktadır. Ancak bu haklardan faydalanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu yazıda, meslek hastalığı kavramını, tespit sürecini, meslek hastalığına yakalananlara tanınan hakları ve işverenlerin yükümlülüklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Meslek Hastalığı Nedir ve Şartları Nelerdir?

Bir hastalığın "meslek hastalığı" olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartların aynı anda gerçekleşmesi gerekir:

1.     Çalışanın sigortalı olması.

2.     Hastalığın, yapılan işin niteliği veya işin yürütüm şartları nedeniyle ortaya çıkmış olması.

3.     Hastalığın, SGK’nın Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde yer alması.

4.     Hastalığın, Yönetmelik’te belirtilen süre içinde meydana gelmiş olması.

5.     Meslek hastalığı olduğuna SGK Sağlık Kurulu tarafından karar verilmesi.

Bu unsurların eksiksiz şekilde sağlanması, çalışanların meslek hastalığı haklarından yararlanabilmesi için temel koşuldur.

Meslek Hastalığı Nasıl Tespit Edilir?

Meslek hastalığının tespit süreci, genellikle çalışanların şikâyetleri üzerine başlar. Eğer bir çalışan, meslek hastalığından şüpheleniyorsa aşağıdaki adımları izleyebilir:

İlk adım, şikâyetin işyeri hekimiyle paylaşılmasıdır. SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık kuruluşları, meslek hastalığı teşhisi için tetkik ve değerlendirme yapar. Meslek hastalığı teşhisi konulması halinde, bu durum sağlık raporuyla SGK’ya bildirilir. Sağlık raporu ve diğer belgeler, SGK Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilir ve nihai karar verilir.

SGK, gerek gördüğünde işyerindeki çalışma şartlarını denetlemek ve bu şartların sağlık sorununa etkisini belirlemek için denetim raporları talep edebilir.

Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığı Sayılır?

Meslek hastalıkları; kimyasal, fiziksel, biyolojik ve ergonomik etkenlerden kaynaklanan hastalıklar olmak üzere dört ana grupta sınıflandırılır:

Kimyasal Etkenler: Solunum yolu hastalıkları, deri hastalıkları, zehirlenmeler.

Fiziksel Etkenler: İşitme kaybı, kas-iskelet sistemi bozuklukları, göz problemleri.

Biyolojik Etkenler: Enfeksiyon hastalıkları (sağlık sektörü çalışanlarında sık görülür).

Ergonomik Etkenler: Tekrarlayan hareketler sonucu oluşan kas ve eklem hastalıkları.

Örnek meslek hastalıkları:

Pnömokonyoz ve Silikozis: Maden ve taş ocağı çalışanlarında görülür.

Tabakozis: Tütün işleme sektöründe çalışanlarda ortaya çıkar.

Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı, bu hastalıkların ne kadar süre içinde ortaya çıkması gerektiği ve iş gücü kaybı oranları gibi detaylar, SGK’nın ilgili yönetmeliğinde ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

Meslek hastalıkları hakkında daha detaylı bilgi almak için göz atın: Meslek Hastalığı Nedir? Meslek Hastalığı Grupları Nelerdir?

Meslek Hastalığı Durumunda Sağlanan Sosyal Güvenlik Hakları

Meslek hastalığına yakalanan sigortalılar, SGK tarafından çeşitli haklardan faydalanabilir. Bu haklar şunlardır:

Geçici İş Göremezlik Ödeneği: Çalışma gücü geçici olarak kaybedildiğinde, her gün için ödenir.

Sürekli İş Göremezlik Geliri: İş gücü kaybının %10 veya üzerinde olduğu durumlarda bağlanır.

Gelir Bağlanması: Meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanır.

Cenaze Ödeneği: Meslek hastalığı nedeniyle ölen sigortalı için sağlanır.

Evlenme Ödeneği: Gelir bağlanan kız çocuklarına, evlenmeleri halinde bir defaya mahsus ödeme yapılır.

Not: Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması için, SGK’nın yetkilendirdiği sağlık kuruluşlarının raporları esas alınır. SGK Sağlık Kurulu, bu raporlara dayanarak meslekte kazanma gücünün %10 veya üzerinde azaldığını tespit ederse sigortalıya gelir bağlar.

Çalışanın Meslek Hastalığına Yakalanması Durumunda İşverenlerin Yükümlülükleri

İşverenler, meslek hastalığı şüphesi oluştuğunda durumu SGK’ya bildirmekle yükümlüdür. Bildirimin, işveren tarafından öğrenildiği tarihten itibaren üç iş günü içinde yapılması gerekir.

Bildirimin yapılmaması halinde işverenler, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre 24.607 TL ile 73.821 TL arasında idari para cezasıyla karşılaşabilir.

Türkiye ve Dünyada Meslek Hastalığı İstatistikleri

Türkiye’de SGK istatistiklerine göre, 2023 yılında bildirilen meslek hastalığı vaka sayısı yaklaşık 945 olarak kaydedilmiştir. Ancak teşhis ve raporlama süreçlerindeki eksiklikler nedeniyle bu sayının gerçekte daha yüksek olduğu düşünülmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre, dünya genelinde her yıl yaklaşık 3 milyon kişi iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Avrupa Birliği’nde ise en sık rastlanan meslek hastalıkları arasında kas-iskelet sistemi bozuklukları, solunum yolu hastalıkları ve işitme kaybı yer almaktadır.

Meslek hastalıkları, çalışanların sağlığını ciddi şekilde etkileyen önemli bir sorundur. Bu hastalıklara yakalanan sigortalı çalışanlar, SGK tarafından sağlanan haklardan yararlanarak maddi ve sosyal destek alabilir. Ancak bu haklardan faydalanmak için gerekli şartların yerine getirilmesi ve tespit sürecinin doğru bir şekilde yürütülmesi büyük önem taşır.

İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin artırılması ve farkındalığın yaygınlaştırılması, meslek hastalıklarının önlenmesinde en etkili yöntemler arasında yer almaktadır.