Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunun Cezası Nedir?

Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlardan biri de "Cumhurbaşkanına hakaret" suçudur. Bu suç, 5237 sayılı TCK'nın 299. maddesinde düzenlenmiş olup, devletin en üst makamı olan Cumhurbaşkanına yönelik hakaret içeren söz ve davranışları cezalandırmayı amaçlamaktadır. Peki, bu suçun cezası nedir? Hangi durumlar suç kapsamında değerlendirilir? Cumhurbaşkanına hakaret suçu ile ifade özgürlüğü arasındaki sınır nasıl belirlenir? İşte detaylar:

TCK Madde 299: Cumhurbaşkanına Hakaret

Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesi şu şekildedir:

(1) Cumhurbaşkanına hakaret eden kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Suçun alenen işlenmesi hâlinde, verilecek ceza altıda bir oranında artırılır.

(3) Bu suçtan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması, Adalet Bakanının iznine bağlıdır.

Bu düzenleme, Cumhurbaşkanının kişiliği ve makamının saygınlığını koruma amacı taşımaktadır. Ancak, uygulamada bu düzenlemenin ifade özgürlüğü ile çatışıp çatışmadığı sıkça tartışma konusu olmaktadır.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu Nasıl İşlenir?

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, yazılı, sözlü veya görsel yollarla işlenebilir. Örneğin:

Sosyal medya paylaşımları: X, Facebook, Instagram gibi mecralarda yapılan hakaret içerikli paylaşımlar,

Miting veya toplantılarda yapılan konuşmalar: Halk önünde Cumhurbaşkanına yönelik aşağılayıcı veya küçültücü ifadeler,

Yazılı basın veya televizyon programlarında söylenen sözler: Gazetelerde yayımlanan hakaret içerikli yazılar veya televizyon yayınlarında yapılan yorumlar,

Karikatür, resim veya diğer görsellerle yapılan aşağılayıcı içerikler: Cumhurbaşkanını küçük düşürücü karikatürler ya da görseller,

Özel sohbetlerde yapılan hakaret içerikli ifadeler: Bazı durumlarda bireysel veya kapalı gruplarda yapılan hakaret içerikli konuşmalar da cezaya tabi olabilir.

Bu da ilginizi çekebilir: Konkordato Nedir? Konkordato İlan İşyerinde Neler Olur?

Suçun Aleni İşlenmesi ve Cezanın Artırılması

Eğer hakaret suçu, geniş bir kitleye ulaşabilecek şekilde yani alenen işlenirse, verilecek ceza %16,66 oranında artırılır. Örneğin:

• Televizyonda veya radyo programında hakaret edilmesi,
• Kalabalık bir ortamda yapılan hakaret içeren konuşmalar,
• Büyük kitlelere ulaşan sosyal medya hesaplarından yapılan paylaşımlar,
• YouTube gibi video platformlarında hakaret içerikli yorumlar ya da videolar paylaşılması,

gibi durumlar cezanın ağırlaşmasına neden olur.

Adalet Bakanının İzni Şartı

TCK 299. maddeye göre, Cumhurbaşkanına hakaret suçu hakkında soruşturma açılabilmesi için Adalet Bakanının izni gereklidir. Bu düzenleme, keyfi soruşturmaların önüne geçmek amacıyla getirilmiştir. Savcılık, suç unsuru içeren bir şikâyetle karşılaştığında öncelikle Adalet Bakanlığı’na başvurarak izin almak zorundadır.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçunda Yargılama Süreci

1.     Şikâyet ve Soruşturma: Hakaret suçunun işlendiği iddia edildiğinde, mağdur veya kamu otoriteleri tarafından şikâyet dilekçesi verilerek savcılık soruşturma başlatır.

2.     Adalet Bakanının İzni: Soruşturma açılabilmesi için Adalet Bakanının izni gereklidir.

3.     İddianame ve Dava: Eğer bakanlık izin verirse, savcılık tarafından iddianame hazırlanarak dava açılır.

4.     Mahkeme Süreci ve Ceza: Mahkeme, suçun işlendiğine kanaat getirirse sanığa 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası verebilir.

5.     Cezanın Ertelenmesi veya Para Cezasına Çevrilmesi: Hakim, failin geçmişi, pişmanlık durumu ve suçun işlendiği bağlamı değerlendirerek cezanın ertelenmesine ya da adli para cezasına çevrilmesine karar verebilir.

Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları

Cumhurbaşkanına hakaret suçuyla ilgili olarak Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) çeşitli kararlar vermiştir. Bu kararlar genellikle ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki sınırı belirlemeye odaklanmaktadır.

AİHM Kararları: AİHM, bazı ülkelerde devlet başkanlarına yönelik hakaret suçlarıyla ilgili davalarda, aşırı cezalandırmanın ifade özgürlüğünü kısıtladığını belirterek bu tür davaların düşmesine karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesi Kararları: Türkiye’de Anayasa Mahkemesi de bireysel başvurular üzerine, ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki farkı değerlendiren kararlar vermektedir. Mahkeme, bazı durumlarda verilen cezaların ağır olduğunu belirterek hak ihlali kararı verebilmektedir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu ve Eleştiri Arasındaki Fark

Bir söylemin "hakaret" olup olmadığı değerlendirilirken eleştiri hakkı ile hakaret arasındaki farkın iyi belirlenmesi gerekir. Eleştiri, ifade özgürlüğü kapsamında korunurken, hakaret suç olarak değerlendirilmektedir. Hakaret suçu değerlendirilirken şu kriterler göz önünde bulundurulur:

• Söylenen ifadelerin aşağılayıcı, küçültücü veya onur kırıcı olup olmadığı
• İfade özgürlüğü sınırları içinde kalıp kalmadığı
• Söylemin siyasi ve toplumsal bir eleştiri niteliğinde olup olmadığı
• İfade edilen görüşlerin kişisel saldırıya dönüşüp dönüşmediği

Bu çerçevede, bir kişinin Cumhurbaşkanının politikalarını eleştirmesi suç teşkil etmezken, kişisel hakaret içeren sözler suç kapsamına girebilir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 299. maddesi kapsamında düzenlenmiş olup, 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası öngörmektedir. Suçun alenen işlenmesi durumunda ceza artırılırken, soruşturma açılması Adalet Bakanının iznine tabidir. Ancak, ifade özgürlüğü ile hakaret arasındaki dengenin korunması büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de ve uluslararası hukukta, bu suçla ilgili tartışmalar devam etmekte olup, mahkemelerin verdiği kararlar ifade özgürlüğü ile bireyin onurunu koruma arasında bir denge gözetilmesi gerektiğini göstermektedir.