Müstahsil Makbuzu Nedir?

Arapça kökenli bir kelime olan müstahsil, üretici anlamına gelir. Müstahsil makbuzu ise üreticilerin yani çiftçilerin ürünlerinin satışlarını gerçekleştirdikleri zaman hazırlamaları gereken bir belgedir. Defter tutan alıcılar, defter tutmakla yükümlü olmayan çiftçilerden ürün satın aldığında müstahsil makbuzu düzenlenir ve bu belge, ticari sıfatını taşıdığından zorunludur. İmzalanan müstahsil makbuzunun aslı defter tutmakla yükümlü olmayan satıcıda kalırken belgenin bir kopyası ise alıcıya teslim edilir.

Müstahsil Makbuzunu Kim Düzenler?

Müstahsil makbuzunun satıcı tarafı üretici ve çiftçiler olurken alıcı tarafı defter tutan tüccar veya toptancılardır. Satıcı, defter tutmakla yükümlü olmadığından ticari belge niteliğindeki müstahsil makbuzunu imzalamakla yükümlüdür. Müstahsil makbuzunu düzenleyen taraf ise çiftçi / üreticiden mal satın alan alıcı taraftır. Alıcı, müstahsil makbuzunu düzenler ve aslını satıcıya teslim eder.

Vergi Usul Kanunu 235. maddeye göre müstahsil makbuzunda yer alması gereken bilgiler şunlardır:

• Mal satın alan alıcı tarafın adı, soyadı, adresi, unvanı, vergi kimlik numarası (vkn)
• Gün, ay ve yıl olmak üzere müstahsil makbuzunun düzenlendiği tarih
• Satışı yapılan malın miktarı, bedeli ve cinsi
• Mal satışı yapan satıcı tarafın adı, soyadı, TC kimlik numarası ve adresi
• Stopaj vergilerine ait kesinti bedelleri
• TL (₺) para birimi

Üretici / çiftçilerden tarımsal ya da hayvansal ürünler haricinde satın alınan eşya veya hizmetler için müstahsil makbuzu düzenlemez.

Müstahsil Makbuzu Ne İşe Yarar?

Müstahsil makbuzunda satıcı taraf, çiftçi ve üreticiler olduğundan bu belge özellikle tarımsal ve hayvansal ürünlerin satışı sırasında fatura yerine geçer. Hukuki açıdan zorunlu olan belgenin Gelir İdaresi Başkanlığı’nın belirlediği standartlara uyumlu olması gerekir. Satış sırasında düzenlenen müstahsil makbuzunu noterlerden veya anlaşmalı olunan matbaalardan kolayca temin etmeniz mümkündür.

Gelir Vergisi Kanunu’na göre defter tutmakla yükümlü olmayan çiftçi / üreticilerden satın alınan ürünlere ait gelir vergisi kesilir. Ardından kalan tutar, alıcı tarafından çiftçi / üreticiye ödenir. Son düzenlemelere göre tarımsal ürünler için %4 ve hayvansal ürünler için de %2 oranı ile vergilendirme yapılır. Müstahsil makbuzundaki satıcı tarafın borsaya kayıtlı olması durumunda ise %1 üzerinden vergilendirilir. Bu makbuz türünde stopaj kesintisi yapıldığından KDV bilgisi yer almaz. Kesintilerin dahil edilmesinin ardından alıcı tarafından ödenmesi gereken net tutarın müstahsil makbuzunda yazdığı tutara göre satıcıya peşin ödenmesi şarttır.

Müstahsil Makbuzu Ne Zaman Düzenlenir?

Müstahsil makbuzu çiftçi / üreticilerden mal satın alındığında düzenlenir. Matbu şeklinde hazırlanır ve kağıt formundadır. Mutlaka ıslak imzayla imzalanmalı ve ibraz etmek üzere saklanmalıdır. Faturanın kesildiği günden bir sonraki günün sonuna kadar TC Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB)’na raporlanmalıdır. Müstahsil makbuzunun Gelir Gider İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslara göre elektronik ortamda düzenlenmiş haline ise e-müstahsil denir. e-Müstahsil belgesi de kağıt formdaki müstahsil makbuzu ile aynı hukuki niteliğe sahiptir. Mali mührü ya da elektronik imzası olanlar e-müstahsil belgesi ile ilerleyebilirler. e-Müstahsil belgesi, dijital ortamda kolayca arşivlenip uzun süre saklanabildiği için daha avantajlıdır. Aynı zamanda e-müstahsil belgesinin düzenlenmesi muhasebe işlemlerini kolaylaştırır ve matbaa / baskı maliyetlerini ortadan kaldırmayı sağlar. Bunun yanında e-müstahsil belgelerine erişim daha kolaydır. Bu belgede alıcı taraf, elektronik sertifika ile imzalanmış nüshayı dijital ortamda muhafaza etmekle yükümlüdür ve ibraz etme zorunluluğu vardır. Kağıt formdaki müstahsil makbuzunun aksine e-müstahsil makbuzunda elektronik ortamda sorgulanması için karekod / barkod bilgisi yer almalıdır. Böylece e-müstahsil makbuzundaki bilgiler elektronik ortamda doğrulanabilir.