Gümrük Vergisi Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Ülkeler arasında gerçekleşen ticarette, malların ülkeden çıkış ve ülkeye giriş işlemlerinin yapıldığı yerlere gümrük kapısı veya kısaca gümrük denir. Gümrük kapılarında, başka ülkelere ihraç edilen veya başka ülkelerden ithal edilen tüm mallar ve bu mallara ait evraklar kontrol edilir ve kayıt altına alınır.

Bu yazımızda özellikle dış ticaretle ilgilenen kişilerin bilmesi gereken temel konulardan olan, gümrüklerde alınan bir vergi türü olan gümrük vergisinin ne olduğuna ve gümrük vergisi ile ilgili önemli bazı konulara değineceğiz.

Gümrük Vergisi Nedir?

Ülkeler, ithalat işlemlerinde, oranı mallara ve malın menşei yani kaynak ülkesine göre değişen çeşitli kriterlerle belirlenen oranlarda vergi alabilirler. Bu vergiye gümrük vergisi adı verilir. Öte yandan, ülkeye döviz girişi sağlayan ihracatı ise teşvik etmek için ihracattan gümrük vergisi alınmaz.

Ülkeler, ithalatı kontrol altında tutabilmek ve hızlandırmak veya yavaşlatmak ya da tamamen durdurmak gibi amaçlarla ithalata yön verebilmek için malların sınıfına göre ve malların menşei olan ülkelere göre değişen oranlarda gümrük vergisi uygularlar. Ülke içinde duyulan ihtiyacın arttığı bazı mallarda ise ithalatı teşvik etmek için gümrük vergisi dönemsel olarak sıfırlanabilir.

Bu sebeple, ithalat yapan ya da ithalat yapmak isteyen şirketlerin, Türkiye’nin hangi ülkelerden gelen hangi mallara ne oranda Türkiye gümrük vergisi uyguladığını bilmesi elzemdir. İhracat ile iştigal eden işletmeler için Türkiye’den çıkışta gümrük vergisi alınmıyor olsa da, müşterinin kendi ülkesine ithalat işlemlerini yaparken karşılaşacağı yurtdışı gümrük vergisinin olup olmadığını bilmek de önemlidir. Çünkü müşteri, “tüm vergiler ödenmiş olarak malın kapıma teslim edilmesini istiyorum” derse, Türkiye’deki ihracatçının, ihraç ettiği malın karşı ülkedeki ithalat işlemlerinde tüm vergi ve işlem giderlerini de yüklenmesi sonucunu doğurur.

Gümrük Vergisi Oranları 2023

4458 sayılı Gümrük Kanunu’na[1] göre, gümrük vergisi, yurt dışından ticaret yapan tüzel kişiler tarafından ödendiği gibi, kendi şahsi kullanımı için yurt dışından ülkeye ürün getirmek isteyen kişiler tarafından da ödenir. Gümrük Vergisi, her yıl liste halinde yayımlanır. Ürünün geldiği ülkeye ve ürünün sınıfına göre ödenmesi gereken gümrük vergisi oranı da değişir.

İthal edilen eşyanın bedeli 150 Euro’dan azsa ve kişisel kullanım amacıyla satın alındıysa; AB ülkelerinden gelen ürünlerde %18, ABD ve Çin dahil diğer ülkelerden gelen ürünlerde ise %30 gümrük vergisi uygulanır. Getirilen ürün, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu[2] (ÖTV)’nda belirtilen bir ürün ise, ek olarak %20 ÖTV Vergisi alınır.

150 Euro üstü Gümrük Vergisi hesaplamasında ise 150 Euro ile 1500 Euro arasındaki bireysel ithalatta, ithalat işlemleri hızlı kargo şirketleri tarafından gerçekleştiriliyor ve eşyanın normal ithalatında alınması gereken vergiler tahsil ediliyor.

Posta ve kargo ile gerçek kişilere gelen ve ticari miktar ve nitelik taşımayan, kıymeti 1500 Euro’yu geçmeyen kişisel kullanıma ait kitap ve benzeri basılı yayınlarda ise gümrük vergisi %0 olarak uygulanıyor. Yani bireyler tarafından bedelsiz ithal edilebiliyor.

Gümrük vergisi hesaplama denilince en çok merak edilen ürünlerden birisi de cep telefonlarının ithalatında ya da yolcu beraberinde ülkeye getirilmesi esnasında ödenecek gümrük vergisi ya da diğer vergiler oluyor. 28 Şubat 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan İthalatta Gözetim Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2020/6)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ[3] ile akıllı telefonlardan alınan telefon gümrük vergisi cihaz başına 350 USD olarak belirlendi.

Yolcu beraberinde getirilen akıllı telefonlardan ise telefon gümrük vergisi değil, IMEI Kayıt Bedeli tahsil ediliyor. 7 Temmuz 2023 tarihli 32241 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 492 Sayılı Harçlar Kanununa Bağlı Tarifelerde Yer alan Maktu Harç Tutarlarının Yeniden Düzenlenmesine Dair 7344 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı[4]’na istinaden 20.000 TL olarak belirlenmiştir.

Gümrük Vergisi Muafiyeti Nedir?

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 167. maddesinde yer alan, yurt dışından getirilen bazı eşyalardan vergi alınmamasına gümrük vergisi muafiyeti denir. Gümrük Kanunu’na göre;

* Yurt dışı seyahatinden dönen yolcunun satın aldığı ve değeri 430 Euro’nun altındaki hediyelik eşyalar,

* Eğitim, kültür ve bilim amaçlı eşyalar ile bilimsel amaçla kullanılan cihaz ve eşyalar,

* Alındığı tarih itibari ile 3 yaşından küçük olan motorlu ve motorsuz araçlar,

* Engelli ve malullerin kullanımı için olan eşyalar,

* Tıbbi araç gereçler ve cihazlar,

* Değeri 1500 Euro altında olan şahsi eşyalar,

* Türkiye’ye taşınan kişilere ait kullanılmış ev eşyaları,

* İşyerinin Türkiye’ye taşınması sırasında ithal edilen sermaye malları ve işyeri malzemeleri,

* Miras yoluyla Türkiye’ye giren kişisel eşyalardan gümrük vergisi alınmaz.

Gümrük Vergisi Nasıl Hesaplanır?

Genel kural olarak, değeri 1500 Euro’yu aşan ürünler gümrük vergisine tabidir. İthalat Gümrük Vergisi hesaplamasında dikkate alınan hususlar ise şunlardır:

* Eşya bedelinin beyan edilebilmesi için fatura ve fiş gibi resmi satış belgesi ibraz edilir. Faturası ibraz edilemeyen eşyanın bedeli, gümrük idaresi tarafından yapılan incelemeye göre belirlenir.

* 1500 Euro’nun altında değeri olan eşyaların gümrük vergisinden muaf olabilmesi için ticari amaçla getirilmemiş olması ve ticarete elverişli olmaması gerekir.

* Miktarı fazla olan ve satışı yapılabilecek nitelikte olan ürünlerin bedeli 1500 Euro’nun altında olsa dahi, GTIP ürün numarasına uygun olan vergi alınır.

* Gemi ve TIR gibi taşıma araçlarıyla gelen tüm ürünler, bedeline bakılmaksızın gümrük vergisine tabi tutulur.

* Yolcu beraberinde getirilen 30 kilogramın üzerindeki eşyalar, fiyatına bakılmaksızın, diplomatik sınıfta değilse gümrük vergisine tabi tutulur.

Eşyaların gümrük vergisi hesaplamasında gümrük kıymeti de göz önünde bulundurulur. Gümrük Kanunu’nun 24. maddesinde yer alan ithal eşyaların gümrük kıymeti, satış bedeline eşdeğerdir ve hesaplamada faturadaki tutar esas alınır. Kanun’un 27 ve 28. maddelerinde sayılan ilave ödemeler ve muafiyetler de dikkate alınarak toplam gümrük vergisi ne kadar olduğu hesaplanır. Bir örnekle açıklama gerekirse, yurt dışından ithal edilen bir konteyner ürünün gümrük vergisinin hesaplanmasında malın bedeli, teslim şekli, navlun, sigorta, satın alma komisyonu, ambalaj bedeli, gümrük vergileri ve ürünün menşei göz önünde bulundurulur.

Gümrük Vergisi Sorgulama Nasıl Yapılır?

Gümrük Vergisi, e-Devlet portalından ulaşılabilen Ticaret Bakanlığı’nın Gümrük Vergi ve Ceza Borcu Sorgulama sayfasından yapılabilir. e-Devlet parolası ile girildiğinde vatandaşın adı ve soyadı Ticaret Bakanlığı’nın sayfasında görüntülenir ve Sorgula butonuna tıklandığında sayfanın alt kısmında, varsa Gümrük Vergisi ve/veya cezaları listelenir.

Gümrük Vergisi Nasıl Ödenir?

Gümrük vergisi, beyannamenin bağlı bulunduğu Gümrük Saymanlık Müdürlüğü’ne ya da kamu bankalarının şubelerinden veya internet ya da mobil şubelerinden yapılabilir. Gümrük vergisi ödeme işlemleri kamu bankaları olan Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası, Türkiye Vakıflar Bankası, Vakıf Katılım Bankası, Türkiye Halk Bankası ve Emlak Katılım Bankası’nın şubelerinden ya da internet veya mobil şubesinden gerçekleştirilebilir.