Ücretli-Ücretsiz İzin Nedir, Nasıl Kullanılır?

Pek çok çalışan için izin dönemleri ve kullanabileceği izinler çok önemli konulardır. Çünkü işveren olmadığınız müddetçe hafta içinde mesai saatleri içerisinde halletmeniz gereken bazı önemli işler için bu izinlere ihtiyaç duyarsınız. Bu konuda pek çok kurumsal şirket sözlü olarak izin alma yöntemini değil de belli bir kurala uygun olarak o izinler çerçevesinde çalışanın izin almasını önemser ve izin kurallarını buna göre belirler. Bu yüzden çalışanların ücretli ve ücretsiz izinler hakkında bilgi sahibi olması çok önemlidir.

Aynı zamanda ücretli izinler ve ücretsiz izinler konusunda bilgi sahibi olduktan sonra bunların takibini de kendiniz düzenli bir şekilde takip ederek yıllık izin hesaplama yapmalısınız. Bu sayede bir sonraki izin ihtiyacınızda bir sürpriz ile karşılaşmamış olursunuz ve kendi gündelik özel planlarınızı da ona göre ayarlayabilirsiniz. Unutmayın, izin almak bir kurallar çerçevesinde olduğu müddetçe sizin en doğal hakkınızdır. Bu yüzden hakkınız olan izinleri kullanmaktan çekinmeyin. Ancak maalesef bazı şirketlerde izin konusu bu tip kurallar ile belirlenmediği için çalışanlar her defasında özel işleri için izin istemek konusunda zorluk yaşarlar. Eğer çalışmak için başvurduğunuz kurumda böyle bir kural sistemi yoksa bile iş görüşmesi esnasında bu konuya özel olarak değinebilirsiniz. Bu durum sizin çalışma sürecinizde elinizi güçlendirecektir. Bu sayede izin almak istediğinizde kimseye karşı kendinizi sorumlu hissetmezsiniz.

Ücretli izin ile ücretsiz izin arasındaki en önemli fark, işçinin ücretli izinde çalışmadığı sürede maaşını normal şekilde almasıyken ücretsiz izinde çalışana herhangi bir ücret ödenmemesidir.

Ücretli İzin

Ücretli izin almış olan bir işçi izinli olduğu süre zarfından çalışmıyor olsa dahi maaşını düzenli şekilde almaya devam eder. Yalnızca fazla mesai ya da prim gibi çalışmaya bağlı ücretler çalışana ödenmez. Aynı zamanda bir çalışan işten çıkarılacak ya da kendi ayrılacak olsa da ihbar süresi içinde ücret kesintisi olmadan iş aramak için belirli izinler alma hakkına sahiptir. Bu çerçevede işveren çalışana günde iki saatten az izin veremez. Hatta çalışan eğer isterse bu izinlerini toplu bir şekilde de kullanma hakkına sahiptir.

Bunun yanı sıra çalışanlar resmi tatil olarak belirlenen günlerde çalışmadıklarında yine ücretli izinli olarak sayılırlar ve maaşlarından herhangi bir kesinti yapılmaz. Bunun yanı sıra en az bir yıl süre ile bir şirkette çalışmış olan çalışana yıllık izin hakkı tanınır. Yıllık izin hakkı da ücretli izin kapsamında değerlendirilmektedir.

Çalışanlar bazı özel hallerde de ücretli izin alma hakkına sahiptir. Örneğin çalışanın evlenmesi, eşinin, çocuğunun, annesinin, babasının ya da kardeşinin vefat etmesi halinde 5 gün süre ile ücretli izin alma hakkı vardır. Aynı şekilde bir erkek çalışanın eşinin doğum yapması durumunda da 5 günlük ücretli izin alma hakkı bulunur.

Tüm bunların yanı sıra çalışanların ücretli izin süreleri de o şirketteki kıdemlerine ve çalıştıkları süreye göre değişiklik göstermektedir. Bu bağlamda 1 yıldan 5 yıla kadar çalışmış olan kişilere 14 gün, 6 yıldan 14 yıla kadar çalışmış olan kişilere 20 gün, 15 yıl ve daha fazla çalışmış olan kişilere de yıllık olarak 26 günlük ücretli izin hakkı verilir. Bu yüzden deneme süresi de dahil edildiğinde en az 1 yıl çalışmamış olan işçiler yıllık izin hakkına sahip değildirler. Aynı şekilde 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olan işçilerin de yıllık ücretli izin süreleri en az 20 gün olmak durumundadır. Yani örnek vermek gerekirse; 16 yaşındaki bir işçi henüz 5 yıl kadar çalışmamış olsa bile 14 günlük değil 20 günlük yıllık izin hakkına sahip olur. Ancak bu durum 18 yaşına kadar geçerli olur.

Çalışanların hafta tatilleri ve resmi tatilleri yıllık izin süreleri içerisine dahil edilmemektedir. Eğer 14 günlük yıllık iznini kullanmak isteyen bir işçinin izin süresine 2 gün olarak hafta tatili ya da herhangi bir resmi tatil denk geliyor ise bu süre çalışanın izin süresine ilave edilir. Yani çalışan 2 günlük hafta tatili ile beraber toplamda 16 günlük yıllık izin hakkı kullanır.

Ayrıca eğer bir çalışan yıllık izinlerini kullanmamış ise ve işyerinden ayrılacaksa bu izinler asla yanmış olarak gösterilmez. Bu sebeple işverenin çalışana kullanmadığı izinlerinin ücretini ödemesi gerekecektir.

Ücretli izin hakkında sahip olan çalışanlar, yıllık izne hak kazandıkları andan itibaren bir sonraki yıla kadar o izinlerini kullanabilirler. Fakat işçinin bu kullanacağı izinlerin ne zaman kullanacağına dair işverenin de bir takdir hakkı bulunur. Bu doğrultuda izin tarihleri ile alakalı olarak işveren ile işçinin anlaşması çok önemli olmaktadır.

Öte yandan ücretli ya da ücretsiz olarak alınmış olan mazeret izinleri ya da raporlu olan süreler hiçbir şekilde çalışanın yıllık izin hakkına dahil edilemez.

Ücretsiz İzin

Ücretsiz izin çerçevesinde iş sözleşmesi askıya alınmaktadır. Yani çalışan bu süre için çalışmakla mükellef değildir, aynı şekilde işveren de çalışana ücret ödeme ile mükellef değildir. Bu ücretsiz izin teklinin işverenden gelmesi halinde bunun işçiye yazılı bir şekilde iletilmesi gerekir. Aynı şekilde işçi de bu teklife 6 iş günü içinde yazılı olarak cevap vermek zorundadır. Ancak bilinmesi gerekir ki çalışan istemiyorsa işveren tek taraflı olarak çalışanının ücretsiz izne ayrılmasını sağlayamaz. Bu noktada tek taraflı istekler geçerli olmamaktadır.

Eğer işçi ücretsiz izni kabul etmezse fakat işveren bu noktada ısrarcı olur ise bu durum işçi için haklı fesih sebebi doğurur. Bu noktada da işçi eğer istiyor ise iş sözleşmesini feshetmeye hakkına sahip olur. Yani bu şekilde işçi işten ayrılmış olur. Ancak eğer işçi bir yıllık çalışma süresini doldurmuş ise bu durumda işvereninden kıdem tazminatı da isteyebilir ve bu onun hakkıdır.

Ücretsiz izne ayrılmış olan işçiler bu süreçte işsizlik maaşı ya da kısa çalışma ödeneği gibi ücretler alamazlar. Bunun yanı sıra bilindiği üzere kadın çalışanlar doğum yapacakları zaman doğum öncesinde 8 hafta ve doğum sonrasında 8 hafta olacak şekilde 16 haftalık bir doğum izni hakkına sahiptir. Ancak bu süre dolduktan sonra eğer çalışan isterse 6 aya kadar da ücretsiz izin alabilir. Fakat işçi istediğinde bunu işverenin vermemesi halinde işveren para cezasına çarptırılır.