İşten Çıkarılma Nedenleri Nelerdir?

İstihdamın güvence altına alınması için uygulanan kanunlar sayesinde işten çıkma ve işten çıkarma süreci prosedürlere bağlanır. Bu içerikte prosedürlere göre yasal ve yasal olmayan işten çıkarma sebepleri ile tazminat hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.

İş güvencesi hakkı, işçileri işverenlerin keyfi uygulamalarına karşı korumaya yarar. İstihdam güvencesi ise işverenin işçiyi yasal bir dayanağı olmadan işten çıkarmasını engeller. Düşük performans, hırsızlık, disiplinsizlik gibi birçok farklı işten çıkarılma sebebi hak ve güvencelerle belirlenir. Duruma göre işçinin kıdem ve ihbar tazminatı alarak ya da tazminatsız işten çıkması mümkündür.

Tazminatsız İşten Çıkarılma Nedenleri

Kanunda tazminatsız işten çıkarılma sebepleri olarak şunlar belirtilir:

• İş sözleşmesi yapılırken işçinin işvereni kandırması tazminatsız işten çıkarılma sebeplerindendir. İşçi işin gerektirdiği vasıflar kendisinde olmadığı halde yalan beyanda bulunursa işten çıkarılabilir.
• İşçi, işverenin kendisi ya da aile üyelerine kötü sözler söylemesi işten çıkarılma sebebidir. Namus ve şerefe dokunacak söz, davranış ya da asılsız ihbar, itiraf davranışında bulunan işçi tazminat alamaz.
• İş yerinde başka bir işçiye sözlü ya da fiziksel tacizde bulunan işçi tazminatsız olarak işten çıkarılır.
• İşveren ya da aile üyeleri, diğer işçilere sataşan ve kötü davranan işçi işten çıkarılır.
• İş yerine uyuşturucu kullanarak gelmek, sarhoş olmak ya da iş yerinde bunların alınması da işten çıkarma nedenleri arasındadır.
• İşverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık ya da meslek sırlarını ifşa etmek gibi çalışılan iş yerine zarar vermek de iş sözleşmesinin tazminatsız feshedilmesine neden olur.
• Personel ertelenmeyen 7 günden fazla hapis cezası alacak bir suç işlediyse çıkarılır.
• Çalışan izinsiz şekilde peş peşe 2 gün, aynı ay içinde 2 kere tatil gününden sonra ya da bir ayda 3 gün işe gelmeme halinde işten çıkarılabilir.
• İşçinin hatırlatıldığı halde kendisine verilen görevleri ısrarlı bir şekilde yapmaması ve görevini yerine getirmemesi işten çıkarılma nedenidir.
• Bilerek iş güvenliğini tehlikeye atan, demirbaş ve iş yeri eşyalarını 1 aylık maaşından fazla zarara uğratan işçi tazminatsız işten atılabilir.

Tazminat Hakkı ile İşten Çıkarma Nedenleri

İşten çıkarılma sırasında personelin kıdem veya ihbar tazminatı alabilmesi kurallara bağlıdır. İşten çıkarma tazminatı şu hallerde alınır:

• İşten çıkarılma ihbar süresi uygulanmadan direkt olarak personelin çıkarılması halinde kıdem tazminatı hak edilir.
• Personel kabul etmediği halde işveren ücretsiz olarak izne çıkarırsa tazminat talep edilebilir.
• İşçiye karşı mobbing, eşit işlem ilkesi ihlali benzeri davranışlar gerçekleşirse tazminat alınır.
• İş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin yeterli şekilde alınmaması işverenin suçuysa ve işçi kaza geçirirse tazminat talep edebilir.
• Salgın hastalık, pandemi, emeklilik nedeniyle işten çıkarmalarda tazminata hak doğar.
• Maaş bordrosu ve SGK primlerinde eşitsizlik olursa, işçinin çalışma günü ve primleri eksik gösterilirse, SGK’ya girdi – çıktı yapılırsa tazminat talep edilebilir.
• Fazla mesai ücreti, maaş (21 günden geç), prim ve ikramiye, AGİ, ulusal ve resmi tatil günlerinin ücretlerinin ödenmemesi ya da eksik ödenmesi, asgari ücret altında maaş alınması tazminat doğurur.
• İşçinin kanunda belirtilen yıllık izninin eksik kullandırılması, kullandırılmaması, parçalı kullandırılması tazminat alma hakkı verir.
• İşçi günlük olarak 11 saatten fazla çalışmak için zorlanırsa, yıllık 270 saatten fazla çalışılırsa tazminat alınabilir.
• İş yerinin eski iş yeri ile aynı büyükşehir belediyesi sınırlarında olmayan başka yere taşınması, çalışma koşullarında belirgin değişiklik olması ve işçinin çalışmaya zorlanması, muvazzaf askerlik için askere gitme durumları da tazminat nedenleridir.

İşten Çıkarma Kodları

İşten çıkarılma kodları sisteme işlenirken kolaylık sağlar. Uygulamada şu kodlar kullanılır:

• Deneme Süresi: İşten çıkarma (1), istifa (2)
• Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İstifa (3), işverenin haksız sebeple feshi (4), sözleşme bitimi (5)
• Emeklilik: Yaşlılık veya toptan ödeme (8), malulen (9), yaş dışında diğer şartların tamamlanması (14)
• Ölüm: Normal (10), iş kazası sonucu (11)
• Normal Sebepler: Askerlik: (12), evlenme (13), doğum (38), diğer nedenler (22)
• İş, Sözleşme, İş yeri Sonlanması: Toplu işçi çıkarma (15), diğer iş yerine nakil (16), iş yerinin kapanması (17), İş yeri devri ya da iş veya nitelik değişimi (34), işin sona ermesi (18)
• Askıya Alınma: Mevsim bitimi (19), kampanya bitimi (20), vize süresi bitimi (30)
• Statü Değişikliği: (21)
• İşçinin Feshi: Zorunlu (23), sağlık kaynaklı (24), işverenin ahlak karşıtı davranışı (25)
• Disiplin Kurulu Kararı: (26)
• İşveren Feshi: Zorunlu nedenler ve tutukluluk (27), sağlık kaynaklı (28), işçinin ahlak karşıtı davranışı (29)
• Kanunla Fesih: Borçlar Kanunu, Sendikalar Kanunu, Grev ve Lokavt Kanunu kapsamında (31), 4046 sayılı Kanunun 21. Maddesi kapsamında (32)
• Gazetecilik: Gazeteci tarafından sözleşme feshi (33)
• Devlet Memurluğuna Geçiş: (35)
• KHK: İş yeri kapatılması (36), görevden çıkarma (37), 696 KHK kamu işçiliğine geçiş (39), 696 KHK kamu işçiliğine geçilmemesi (40)

• Re’sen İşten Ayrılış Bildirgesi: (41)
• İşvereni Yanıltma: (42)
• İşçinin Kötü Söz ve Davranışı: (43)
• İşçinin Taciz Davranışı: (44)
• İşçinin Sataşması, Yasaklı Madde Kullanması: (45)
• Hırsızlık ve Güveni Kötüye Kullanma: (46)
• İşçinin Hapis Cezası Alması: (47)
• İşçinin İşe Gelmemesi: (48)
• İşçinin Görevini Yapmaması: (49)
• İşçinin İş yerine Zarar Vermesi: (50)

İşten Çıkarma Durumunda Çalışanın ve İşverenin Yasal Hakları

İşveren ve işçilerin işten çıkarma sürecinde uyması gereken kurallar yasal haklara bağlıdır. Karşılıklı olarak tarafların birbirinin hakkına saygı göstermemesi, yasalara uymaması tazminat doğurabilir. İşten çıkarma sürecinde işverenin uyması gereken kurallar ve işçinin işten çıkarılma hakları şunlardır:

• İşveren iş sözleşmesi fesih kararını adil ve yasalara uygun olarak vermelidir. Çalışanın performansından ekonomik nedenlere birçok açıdan durum incelenmelidir. İşveren işçi haklarına uygun olarak hareket etmekle yükümlüdür.
• İşten çıkarma sürecinde işçinin bilgilendirmesi mecburi bir uygulamadır. İşçinin kıdemine göre en az 14 gün olmak üzere işçi sözleşme feshinden yazılı olarak bilgilendirilmelidir. Aksi halde işveren kıdeme göre tazminat ödemekle yükümlüdür.
• İşçi haklı bir nedene dayanmadan anında işten çıkamaz, aynı şekilde işverene bunu yazılı olarak bildirip süre tanıması gerekir. Aksi halde işverenin çalışanından tazminat talep etme hakkı bulunur.
• İşten çıkarılan personellerin işsizlik maaşı, geçici mali yardım gibi farklı hakları vardır.