Fazla Mesai Nedir, Nasıl Hesaplanır?

İş kanunu haftalık çalışma saatlerini ve bu saatler karşılığında ödenecek ücretleri yasada açık açık belirtmiştir. Kanuna göre haftalık çalışmanın 45 saati geçmeyecek şekilde planlanması gerekmektedir. Bu 45 saat çalışma günlerine eşit olarak bölünür. 4857 sayılı İş Kanunu'na göre işveren ve çalışan arasında yapılacak anlaşma ile hatalık çalışma saati haftanın farklı günlerine bölünerek tamamlanabilir. Ancak bu durumda bile işçinin günlük çalışma süresi 11 saatin üzerinde olamaz. İsteğe bağlı olarak haftalık çalışma saati 45 saatin altında olabilir. Bu durumda 45 saatin üzerine çıkan her saat fazla mesai olarak tanımlanır. Fazla mesai zamanları senelik 270 saatin üzerine çıkmayacak şekilde düzenlenmelidir. Mola, dinlenme ve yemek süreleri mesaiden sayılmamaktadır.

Fazla Mesailerin Ücretlendirilmesi

Fazla mesailerin ücretlendirilmesi hesaplanırken işçinin bir saatine denk gelen çalışma ücreti hesaplanır. Normal günlerde fazla mesai ücreti saat başına denk gelen ücretin %50'si kadar fark ödenir. Yani saat başı kazancı 10 TL olan bir işçi bir saat fazla çalışması durumunda 15 TL kazanç elde eder.

Sözleşmesinde haftalık çalışma süresi 45 saat olan işçiler için fazla mesai hesaplaması 45 saate kadar olan çalışmalarda %25 fazla olarak hesaplanır. Yani haftada 35 saat çalışma karşılığı için anlaşmış bir işçinin saat başı 10 TL kazandığını varsayarsak, bu işçi 45 saate kadar olan her bir saat için 12,50 TL fazla mesai ücretine hak kazanır. 45 saatten sonrası ise %50 fark ilave edilir.

Fazla Mesainin İzin Olarak Kullandırılması

Çalışan dilerse fazla mesailerini ücret değil izin olarak da kullanabilir. Fazla mesaiden doğan izin haklarının hesaplanmasında da ücret hesaplaması sistemi kullanılır. 45 saatin üzerindeki her bir saat için bir saat otuz dakika izin hakkı kullanımı söz konudur. Haftalık çalışma saatinin altındaki sözleşmelerde ise 45 saate kadar olan süre 1 saat 15 dk olarak hesaplanır. İşçi izin hakkını altı ay içinde kullanabilir. Serbest zaman kullanımı talep eden işçilerin ücretlerinde kesinti yapılamaz. Resmi tatiller ve hafta tatili bu zamandan sayılamaz.

Prim Yükümlülüğü

İşveren fazla mesai yapan her çalışanı için prim bildirgesini fazla mesai ücretini de ekleyerek doldurmalıdır. İşçi adına ödenecek sigorta primi toplam ücret üzerinden hesaplanır. Emekli maaşının yüksek olması için çalışma hayatında sigortalı adına yatan primlerin yüksek olması önemlidir. Fazla mesaiden kaynaklanan pirim farkları işçinin toplam sigorta primine etki edecektir.

Fazla Mesai Hakkı Verilmeyen İşçiler Ne Yapabilir?

İşçilerin onayı olmadan işveren çalışanlarını fazla mesai yapmaya zorlayamaz. Fazla mesai ücretleri ödenmeyen işçiler ise iş sözleşmesini feshetme ve eğer varsa kıdem tazminatı talep etme hakkına sahiptir. İşlemlerin noter kanalıyla ihtar çekilerek yapılması daha sağlıklı olacaktır. İşçiler fazla mesai ücretleri ödenmediği takdirde ALO 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi kanalıyla izleyecekleri yolu öğrenebilirler. Burada unutulmaması gereken nokta şudur ki, işçi fazla mesai yaptığını kanıtlamak zorundadır. İşyerinden ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde fazla mesai tutarlarına ilişkin taleplerini 5 yıl içerisinde iletmelidirler. Beş yıl sonra bütün hakları zamanaşımına uğrayacaktır. İş sözleşmesinde işçinin fazla mesaiden doğan haklarını istemediğine dair bir ibare olsa bile kanun bunu kabul etmemektedir. Fazla mesai hakkı yasa ile tanımlanmıştır ve her ne olursa olsun işçiye verilmesi zorunludur.