Askerden Dönen İşçinin Hakları Nelerdir

İş hayatında işe başlama süreci sırasında erkek çalışanların karşılarına gençlik dönemlerinde çıkan en önemli konulardan biri de zorunlu askerlik uygulamasıdır. Bunun sebebi işverenlerin işe alım sürecinde genellikle ön koşul olarak adayların askerlik hizmetlerini tamamlamış olmalarını istemelerinden kaynaklanmaktadır. Zorunlu askerlik sebebi ile sözleşmesi feshedilerek işten çıkartılan kişilerin ne gibi haklara sahip olduğunu bilmiyor oluşu, bireyleri zorlu bir sürecin içine dahil etmektedir.

İşçilerin hak ve menfaatleri, işverenlere karşı iş kanunları tarafından korunmakta olup, işçi ve işveren arasında bulunan iş ilişkisine gerekli müdahale ve düzenlemelerin yapıldığı bu kanunlar bireylerin daha eşit şartlar altında hayatlarını sürdürmelerini sağlamaktadır.

Askerlik Sebebiyle Fesihte Kıdem Tazminatı Hakkı

İşçinin silahlı kuvvetlerde çalışarak yapmış olduğu askerlik hizmeti sebebi ile iş sözleşmesinin sona erdirme hakkı bulunmaktadır. 1475 sayılı İş Kanunu'nda kıdem tazminatı için düzenlenmiş olan 14. Maddeye göre muvazzaf askerlik sebebi ile iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde işçilerin kıdem tazminatı talep etme hakkının doğacağı hükme bağlanmış bulunmaktadır. Bu nedenle de zorunlu askerlik görevi sebebi ile iş sözleşmesi işçi tarafından feshedilirse, işçi kıdem tazminatı alabilecektir. Fakat bu işçinin ihbar tazminat alması söz konusu değildir.

İşveren Askerden Dönen İşçisini İşe Almak Zorunda Mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu'nda yer alan bilgilere göre İşverenlere askerden dönen ve eski işini tekrar yapmak isteyen kişileri işe alma zorunluluğu getirilmiştir. Muvazzaf askerlik ödevi haricinde silah altına alınan kişiler için 4857 sayılı İş Kanunu'nda "Askerlik ve Kanundan Doğan Çalışma" adlı bölümde yer alan 31. Maddeye göre;

Muvazzaf askerlik ödevi haricinde manevra ya da bir başka sebepten dolayı silah altına alınan ya da herhangi bir kanundan kaynaklanan çalışma ödevi sebebi ile işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işçinin bu haktan yararlanabilmesi adına o işte en az bir sene boyunca çalışmış olmasını şart koşmuştur. Bir yılı aşkın çalışmaya karşılık olarak çalışılan her bir fazla yıl için ayrıca iki gün eklenecektir. Bununla birlikte bu süre toplamının doksan günü geçmesi de mümkün değildir.

İş sözleşmesinin feshedilmiş olarak kabul edilebilmesi için beklenilmesi gereken zaman dilimi dahilinde işçinin ücreti işlemeyecektir. Fakat özel kanunların bu konu ile ilgili verecekleri hükümler haizdir. Bu süre zarfı içinde iş sözleşmesinin kanundan kaynaklı bir başka sebebe dayanarak işveren ya da işçi tarafından feshedilmesi halinde öteki tarafa bildirilmiş olsun ya da olmasın fesih için kanunda belirtilmiş olan süre bu sürenin bitmesinin ardından işlemeye başlayacaktır. Ancak iş sözleşmesi belirli süreli olarak yapıldıysa ve sözleşme biraz önce bahsi geçen yazılı süre dahilinde kendiliğinden sona ermişse bu maddede yer alan hükümler uygulanmayacaktır.

Herhangi bir askeri ve kanun ödev sebebi ile işinden ayrılan kişiler görevlerinin sona ermesinden başlamak üzere 2 ay içerisinde işe girmek istedikleri takdirde işverenler bu kişileri eski işleri ya da buna benzer boş bir işte boş yer var ise anında, boş yer yoksa boşalacak olan ilk işe, bu iş için başvurmuş olan diğer kişilere tercih ederek, o andaki koşullar ile işe almak zorundadır. Aranan koşulların yer almasına rağmen iş veren iş sözleşmesi gereğince yükümlülüğünü yerine getirmediği takdirde, işe alınma isteğinde bulunmuş olan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat ödemesi gerekir.

Bu madde ile işverenlere askerden döndükten sonra eski işinde çalışmak isteyen kişileri işe alma hususunda zorunluluk getirilerek aksi takdirde tazminat ödenmesi zorunlu kılınmış ve böylece işçinin hakları korunmuştur.

Herhangi bir askeri ya da kanuni ödev sebebi ile ifadesi ile muvazzaf olsa da olmasa da kısa süreli silah altına alınma sebebi ile işinden ayrılan kişilerin yeniden işe alınma hakkından faydalanması mümkün kılınmıştır.

Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan Kişiler İşsizlik Maaşından Yararlanabilir Mi?

4447 sayılı işsizlik sigortası kanununda yer alan bilgilere göre işsizlik sigortası kapsamında bir iş yerine çalışmakta olan kişinin iş sırasında, çalışma istek, sağlık, yetenek ve yeterliliğinde olmasına rağmen kendi kusuru ve isteği dışında işini kaybetmesi halinde hizmet akitleri öncesinde gerekli şartları yerine getirmiş olmaları halinde işsizlik sigortası hizmetlerinden faydalanabilmelerine karar verilmiştir.

Yani Sosyal Güvenlik Kurumu çıkış kodu 12 olan askerlik sebebi ile işinden ayrılan kişiler, askere gitmeden önceki son 120 günlük dönemde kesintisiz bir şekilde çalıştılar ise ve son 3 yıl içerisinde toplamda 600 gün boyunca işsizlik sigortası primi ödediyse işsizlik maaşı alma hakkını kullanabilirler.

Fakat kanun gereğince işsizlik maaşı alan kişilerin çalışmaya hazır olmaları gerekmekte olduğu için askerde iken bu koşulları yerine getirmesi mümkün olmayacaktır. Bu sebeple de bireylerin askerlikten döndükten sonra işsizlik maaşına başvurmaları gerekmektedir.

Askerlik dönüşünde işsizlik sigortasından yararlanmak isteyen kişilerin;

İşveren tarafından düzenlenecek olan İşten Ayrılış Bildirgesi ya da işveren tarafından bu belgenin düzenlenmemiş olması halinde sigortalı işsizlerin İşkur'da bir örneğini bulabilecekleri talep dilekçesi ile terhis belgesi ve kimlik fotokopisi ile birlikte terhis tarihinden başlamak üzere en geç 30 gün içinde en yakın İşkur'a başvurulması gerekmektedir. 30 günü geçmesi halinde gecikilen gün sayısı kadar hak kazanılacak olan toplam sürede düşmesi söz konusudur.

Başvuruyu askere gitmeden önce yapan kişilerin bu durumda askere gitmeden önce işsizlik maaşını durdurması ve askerlikten döndükten sonra tekrar işsizlik maaşı için başvuruda bulunarak hak etmiş oldukları işsizlik maaşını kaldıkları yerden geri alması gerekmektedir.

İşsizlik maaşını durdurmak için tek yapmanız gereken şey askere gideceğiniz tarihi bir dilekçe ile bildirmek ya da ALO 170 hattını aramak olacaktır. Askere giderken işsizlik maaşını durdurmayan ve askerlik sırasında işsizlik maaşını çeken kişilerden alınan paranın yasal faizi ile birlikte paranın talep edilmesi söz konusu olacaktır.

Yıllık İzin Hakkı

İşçi askere gitmek için ayrıldıktan sonra iş yerine geri döndüğü zaman gitmeden önce kıdem tazminatı almış olsa dahi yıllık izin süresinin hesabı işçinin tüm kıdemi dikkate alınarak hesap edilecektir. Zira yıllık izin ve kıdem tazminatı birbirinden farklı olarak düzenlenmektedir.

Yasa tarafından belirli bir çalışma süresi için bir defa kıdem tazminatı alınmasını öngörmektedir. Kıdem tazminatı geçmiş kıdemi sıfırlamaktadır. Yasada yer alan yıllık izin ücretleri için geçmiş kıdemlerin sıfırlanması gibi bir düzenleme ise yer almamaktadır. Bu sebeple de belirli bir çalışma süresinin kıdem tazminatı alınması, ayrı bir düzenleme olarak yıllık izin kıdem süresini herhangi bir şekilde etkilemez.