İşten Çıkışta Hangi Tazminatlar Alınır?

4857 sayılı İş Kanunu’nda da düzenlendiği üzere her işçinin, olası bir işten çıkarılma durumunda alacağı bazı tazminatlar bulunur. Kanunun 24. maddesine göre eğer bir işçi haklı sebepler neticesinde işten çıkarılırsa, işverenin belli tazminatlar ödemesi zorunludur. Bu tazminatların bir kısmı feshe bağlı, bazıları ise değildir. İhbar, kıdem, kötü niyet, yıllık izin ücreti gibi feshe bağlı olan alacaklar, iş akdinin son bulmasıyla birlikte takip edilebilir. Bunun yanı sıra fazla mesai ücreti, asgari geçim indirimi, hafta tatili ücreti, genel tatil ücreti gibi feshe bağlı olmayan ödemeler ise iş akdinin feshedilmesinden bağımsız olarak kazanılan haklardır. İşçinin bu hakları kazanabilmesi için en az altı aydır o yerde çalışıyor olması gereklidir. Siz de hem feshe bağlı olan hem de olmayan işten çıkarılma hakları hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak istiyorsanız, yazının devamına göz atabilirsiniz.

Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işten çıkarılma durumların en çok talep edilen ödeme haklarından biridir. İşçiler çalıştıkları süre boyunca işyerlerinin ticari olarak gelişmesine ve büyümesine katkıda bulunurlar. Bundan dolayı da bir işçinin düzenli olarak çalışıp, işyerine verdiği emek fazlasıyla değerlidir. İşten çıkarılan kişinin belirli şartları sağlaması halinde, çalıştığı süre boyunca harcadığı emeğin karşılığında ödenen tutara kıdem tazminatı denir. Kıdem tazminatı işçinin haksız yere işten çıkarılması ya da haklı yere işten ayrılması durumundan talep edilir. Fakat talep için işçinin kıdem süresini doldurması gereklidir. Çalışılan her bir yıl için giydirilmiş brüt ücret tutarına denk olacak şekilde kıdem tazminatı alınabilir. Net tutar için tazminat hesaplama sistemlerinden yardım alabilirsiniz.

İhbar Tazminatı

Her çalışanın işten çıkış tazminatları arasında sıklıkla adı geçen ihbar tazminatı hakkında da bilgi sahibi olması gereklidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. Maddesi gereğince iş sözleşmesi feshi öncesinde çalışan kişinin yazılı olarak bilgilendirilmesi gereklidir. İşveren eğer belirlenen zamanda yazılı bildiri yapmadan çalışanı işten çıkarırsa, işçiye ihbar tazminatı ödemek durumunda kalır. İhbar süresi her işçinin çalışma süresine göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, 6 aya kadar süren çalışmalarda 2 hafta; 6 ay-1,5 yıl arası olanlarda 4 hafta gibi farklı ihbar süreleri vardır. Dolayısıyla işverenlerin iş feshi öncesinde bu duruma dikkat etmesi gereklidir.

Fazla Mesai ve Yıllık İzin Ücretleri

İş kanunun 63. Maddesi gereğince bir işçinin çalışma süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmiştir. Çalışma alanı ya da şekli nasıl olursa olsun işçinin hakları gereği bu süre 45 saatin üzerine çıkamaz. 45 saatin üzerinde çıkıldığında ise kanuna göre bu durum mesai olarak hesaplanmalıdır. Fakat fazla mesai durumunun da her işçi tarafından onaylanması gereklidir. İşveren her yıl fazla mesai için onay almalı ve mesai dahil günlük çalışma süresini 11 saat ile sınırlı tutmalıdır. Günlük 11 saatten fazla çalışmak, haftalık 45 saati aşmasa bile kanunen yasal değildir. Aynı zamanda gece çalışma saatleri de 7,5 saatten fazla olmamalıdır. Bu ekstra çalışma durumu 4857 sayılı kanun gereğinde fazla mesai tazminatı olarak %50 zamlı şekilde ödenmelidir.

İş feshi durumunda talep edilecek bir diğer tazminat da yıllık izin ücretidir. Kanunlar gereği işe başladığı günden bu yana en az bir yıl geçmiş herkesin izin kullanma hakkı bulunur. İşçinin dinlenebilmesi için tanınan yıllık izin hakkı, çalışma sürelerine göre değişiklik gösterir. İşçi yıllık izin hakkı kapsamında her sene izne ayrılacağı gibi dilerse bu günleri kullanmayarak biriktirebilir. Eğer işçi biriktirdiği günleri kullanmadan işten ayrılırsa yıllık izin ücreti ödemesi talep edebilir.

İşsizlik Maaşı ve Diğer Haklar

İşten çıkarılma durumunda çalışanların en avantajlı haklarından biri de işsizlik maaşıdır. Çalışmadığınız süre boyunca SGK tarafından yatırılan maaş sayesinde geçici süre hayatınızı idame ettirebilirsiniz. Fakat işsizlik maaşı için herkesin sağlaması gereken bazı şartlar mevcuttur. İşsizlik maaşı şartları şu şekilde sıralanabilir:

• İşçinin kendi rızası dışında işten çıkarılması gereklidir.
• İşyerinde en az 20 günlük kıdemi bulunmalıdır.
• Sözleşme bitiminden önceki üç yıl süresince işçi adına en az altı yüz günlük işsizlik sigortası primi ödenmelidir.
• Çalışan iş sözleşmesinin sona ermesinden sonraki 30 gün içinde işsizlik maaşı için talepte bulunmalıdır.

Bu şartlar sağlandığı takdirde SGK tarafından belirlenen süre boyunca işsizlik maaşı alınabilir. Bunun yanı sıra işçilerin belirsiz iş sözleşmesinin aniden feshedilmesi neticesinde talep edebileceği kötü niyet tazminatı ve ulusal bayramlarda 2 yevmiye ödemesi gibi hakları da mevcuttur. Her işçinin ve işverenin bu haklar konusunda bilgi sahibi olması, daha sağlıklı ilişkiler kurulması açısından önemlidir.