Çalışan anne baba ve işverenleri en çok ilgilendiren düzenlemelerden biri de doğum izni. Ailenin korunması ve kadınların daha fazla iş hayatına, ekonomiye katılması için sağlanan yasal bir hak olan doğum izni çalışan kadınlar için pozitif ayrıcalıklar kapsamında yer alır. Ayrıca doğum yapacak olan kadınların eşleri de belirli bir süre için doğum izninden yararlanabilir. Peki, doğum izni ne kadar? Ne zaman başlar? Ücretli doğum izni kaç gün? Tüm bu soruların yanıtlarına gelin bir göz atalım.
Doğum izni çalışan anne ve baba adaylarına sunulan, 4587 sayılı İş Kanunu’nun “Analık Halinde Çalışma ve Süt İzni” başlıklı 74.maddesinde düzenlenen yasal bir haktır. Doğum öncesi ve sonrasını kapsar. Böylece anne adayları ve bebeklerinin haklarının güvence altına alınması hedeflenir.
“Doğum izni 32. hafta bitince mi başlar?” sorusunun yanıtı anne adaylarının izin hakkı ile alakalı en çok merak ettikleri konular arasındadır. Doğum süresi anne ve bebeğin sağlık durumuna bağlı olsa da ortalama 40 hafta olarak kabul edilir. Buna göre doğum izni doğumdan 8 hafta önce yani 32. haftada başlar. Çoğul gebelik ve farklı faktörlerin devreye girdiği durumlarda iznin başlama süresi değişebilir.
Gebelik sürecine bağlı olarak her çalışan anne adayının doğum izni süresi farklılık gösterebilir. Ancak doğum izni hesaplama doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra ilk 8 hafta olarak yapılır.
Anne adayları yasal doğum izinlerinin hepsini doğum öncesinde kullanmadıkları takdirde izin yapmadıkları günleri doğum yaptıktan sonraki döneme aktarabilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus anne adayının en geç 37. hafta itibarıyla izne ayrılmasının zorunlu tutulmasıdır. 37. haftaya kadar çalışmak içinse doktor raporu gerekir. Doktor onayı olmadan anne adayı 37. haftaya kadar çalışamaz. 37. hafta izne ayrılan bir anne adayı doğum sonrasında 13 hafta izin yapma hakkına sahiptir.
“Doğum izni kaç hafta?” diye merak eden anne ve baba adayları bu süreyi toplamda 16 hafta olarak düşünebilir. Çoğul gebeliklerde ise toplamda 18 hafta doğum izni hakkı sunulur. “Doğum izni kaç gün?” sorusu ise yaklaşık 112 gün olarak yanıtlanabilir. Ayrıca doğumdan sonra ücretsiz izne ayrılmak da mümkündür.
Baba doğum izni eşi doğum yapan babalar için tanınan bir izin türüdür. Kamu ve özel sektörde babalık izni süresi değişkenlik gösterir.
İş Kanunu tarafından sağlanan bir hak olan babalık izni özel sektörde 5 gün, kamu sektöründe ise 10 gündür. Ücretli izin türünde olan babalık izni çalışanın eşinin doğum yaptığı tarihten itibaren kullanılabilir.
Hamilelik ve annelik süreci ile bağlantılı olarak farklı izin türleri de ortaya çıkar. Bunlar arasında hamilelik doktor kontrolü izni, süt izni ve erken doğum izni gibi yasal izin çeşitleri bulunur.
Çoğul gebelik anne adayının aynı anda 2, 3 ya da daha fazla sayıda bebeği rahminde taşımasına verilen isimdir. Çoğul gebelik yaşayan anne adayları için doğumdan önceki izin süresine 2 hafta kadar daha ilave edilir. Yani çoğul gebelik doğum izni süresi doğum öncesi 10 hafta doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplamda 18 hafta olarak belirlenmiştir. Anne adayı 30. hafta itibariyle ücretli izne çıkma hakkına sahiptir.
Anne adayı erken doğum yapsa bile toplamda 16 hafta izin kullanabilir. Çalışanın bu durumda doğumdan önceki izin hakkını doğum yaptıktan sonraki dönemde kullanma hakkı bulunur.
Baba annenin doğum öncesi, doğum anı veya sonrasında vefat etmesi halinde onun kullanılmayan doğum izinlerinden yararlanabilir.
Evlat edinmeyi planlayan anne ve baba adayları da doğum izni gibi özel bir hakka sahip olur. Burada evlat edinilecek çocuğun 3 yaşını doldurmamış olması koşulu vardır. Evlat edinme izni de ücretli izin kapsamındadır.
3 yaşını doldurmamış çocuk evlat edinen anne ve babalar için 8 haftalık ücretli izin verilir. Süre çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren başlar.
Tahmini doğum tarihini belirten ve annenin genel sağlık durumu hakkında bilgi veren belgeye doğum raporu denir.
Anne adayı çalışan doğum raporunu uzman hekimden almalıdır. Raporda karekod olmasına da dikkat edilmelidir.
Anne adaylarının hamilelik boyunca düzenli olarak doktor kontrollerine gitmeleri gerektiği için yasalar tarafından doktor izni hakkı da sunulur. Kadın çalışan doktor kontrolüne gittiği için maaşından kesilmez. Ücretli izin kullanır.
1 yaşını doldurmamış çocukları emzirmeleri için çalışan annelere günde 1,5 saatlik ücretli izin verilir. Toplamda 1,5 saat olan süt iznini kadın çalışan istediği gibi bölebilir ya da tek seferde kullanabilir.
Özel bir izin türü olan süt izni kadın çalışanın mesai saatleri olarak sayılır. Günlük çalışma süresine dahil edilir. Çalışan tarafından kullanılmayan izinse fazla mesai olarak değerlendirilebilir.
Standartta 16 hafta olan doğum izni bittiğinde kadın çalışan işine geri döner ya da isterse 6 aya kadar ücretsiz izne ayrılabilir. Ücretli izin hakkı 16 haftalık süreyi kapsar.
Kadın işçiler talep etmeleri halinde ücretli izin süreleri bittiğinde ücretsiz olarak izne ayrılabilir. Ücretsiz izin süresi 6 aya kadardır.
Doğum yapan kadın işçi doğum sonrasında yarım gün çalışma izni hakkına da sahiptir. Doğum sayısı gibi faktörler kullanılacak izin süresini etkiler. Birinci doğumda 60 gün, ikinci doğum için 120 gün, üçüncü doğum ve sonraki doğumlar içinse 180 gün ücretsiz izin alınabilir. Çoğul gebeliklerde belirtilen sürelere 30 gün daha eklenir.
Doğumdan sonraki ücretli izin süresi bitmeden önce 6 aylık ücretsiz doğum izni dilekçesi verilebilir. Uygulamada bir ay önceden kadın işçinin ne kadar süre izin kullanmak istediğini iş yerine bildirmesi gerekir.
Analık sonrası kısmi çalışma ebeveynlerin her ikisi de çalışıyorsa tanınan bir haktır. Çocuk ilkokula başlayana kadar ebeveynlerden biri yarı zamanlı çalışma yolunu tercih edebilir. Bu hak her çocuk için bir kez sunulur.
Doğum izninin kullanıldığı süre boyunca aylık ücretli ile çalışan kadın işçiler maaşlarını kesintisiz olarak alır. Ayrıca geçici iş göremezlik ödeneği yani başka bir deyişle doğum izni parası da çalışana yatırılır. Saatlik/günlük ücretle çalışan kadın işçilere ise maaş verilmediği için bu çalışanlar doğum izni parasından faydalanabilirler. Doğumdan sonra ortalama 2 ay içinde doğum izni parası yatırılır.
Engelli bebek doğuran kadın işçiye doğum sayısından bağımsız olarak toplamda 360 güne kadar ücretsiz izin hakkı tanınır. Söz konusu izin hakkının kullanılması içinse bebeğin en az %70 engelli olması gerekir.
Özel sektörde doğum izni 16 haftalık ücretli ve sonrasında da başvuruya bağlı 6 aya kadar ücretsiz olmak üzere iki türlüdür. Aynı zamanda süt izni, doktor izni gibi doğumla bağlantılı başka izin çeşitleri de bulunur.
Anne ve bebeğin sağlık riski varsa doktor raporuyla süre uzatılabilir.
Doktor kontrolünde anne adayının bazı sağlık riskleri olduğu ortaya çıkarsa kadın işçinin geçici bir süre hafif işlerde çalışması istenebilir.
Doğum nedeniyle alınan ücretli izinler çalışma süresine dahil edilir. Ücretsiz izinler ise çalışma süresi dışındadır.
Yasal bir hak olan doğum izni işveren tarafından kullandırılmazsa kadın işçinin haklı fesih ve dava açma hakkı doğar. İşçi ise verilen izin sürelerine uymalı, gün sayısını aşmamalıdır. Uymadığı takdirde işveren sözleşmeyi haklı olarak feshedip çalışanı işten çıkarabilir.
16 hafta yani 112 günlük iş göremezlik süresine göre yardım parası yatırılır. Günlük brüt ücret x 112 x ⅔ formülü ile doğum yapan kadın işçiye verilecek olan geçici iş göremezlik ödeneği hesaplanabilir. Doğum izni parası ya da doğum rapor parası olarak da isimlendirilir.
Devlet tarafından emzirme ödeneği almak için kadının ya da eşinin çalışıyor ya da kendi işini yapıyor olması yeterlidir. Her yıl emzirme ödeneği güncellenir. 2023 emzirme ödeneği ise 520 TL olarak belirlenir. Kadın çalışmıyorsa sigortalı çalışan eşine ödeme yapılır.
Kadın çalışanların doğum nedeniyle işten uzak kalmaları sebebi ile prim ödeme gün sayısını doldurmalarına yarayan bir haktır.
Çocuğun sağ olarak doğması, doğumdan önce en az 1 gün sigortalı çalışmak, doğumdan sonra en az 2 yıl sigorta priminin ödenmemiş olması doğum borçlanmasından yararlanma koşullarıdır. Her bir çocuk için en fazla 2 yıl borçlanma yapılabilirken doğum borçlanması hakkı en çok 3 çocuk için tanınır.
Doğum borçlanması günlük brüt asgari ücretin en az %32’si en fazla 7,5 katı kadardır. 2023 yılı brüt asgari ücret 13,414,50 TL olup günlük minimum borçlanma bedeli ise 143,08’dir.
Kısa vadeli bile olsa kadın işçinin staj zamanında sigorta primleri ödendiyse bu durum doğum borçlanmasından yararlanmayı sağlar
eleman.net'te her gün yüzlerce yeni iş ilanı yayınlanıyor. Hayalindeki işe başlamak için özgeçmiş oluştur ve sana en uygun ilanlara başvur.
Hemen Özgeçmiş OluşturHesaplama Araçları
Bu siteyi kullanmadan önce verileriniz hakkında aydınlatma metnini, gizlilik ve üyelik koşullarını inceleyebilirsiniz.