Ek işler “ek” olmaktan çıkıp ana işe mi dönüşüyor?

Levent Dicle

Eleman.net CEO

2 dakika okuma süresi

Son yıllarda ekonomik dalgalanmaların etkisini çok daha fazla hissettirmesi, yaşam maliyetlerinin yükselmesi ve dijitalleşmenin getirdiği yeni fırsatlar, çalışanları ek gelir kaynaklarına yönlendiriyor. Artık birçok kişi, ana işlerinin yanında ek işler yaparak mali durumlarını dengelemeye çalışıyor.

Hem mavi yaka hem de beyaz yaka çalışanlar, yaşam standartlarını idame ettirecek gelire sahip olamadıklarından ek iş arzı daha da artıyor.

Ek iş talebinde artış, iş hayatının erken dönemlerinde olan kesimde de yoğun biçimde gerçekleşiyor. Genç çalışanlar, istedikleri maaş seviyesine ulaşamadıkları ve gelecek kaygısı hissettikleri için ek iş yapma eğilimi gösteriyor.  

Ek iş arzının artış gösterdiği bir diğer önemli grup ise evli ve çocuk sahibi çalışanlar. Bu kesim de artan geçim maliyetleri ve çocuklarının geleceği adına ek işlere yöneliyorlar.

Üç çalışandan ikisi ek iş yapma eğilimde

Eleman.net olarak platformumuzda gerçekleştirdiğimiz ankette ek iş konusuna dair merak ettiklerimizi çalışanlara sorduk.

Anket içeriğimizdeki ‘’Ek iş yapıyor musunuz ya da yapmayı düşünüyor musunuz?’’ sorusuna çalışanların yüzde 66’sı evet cevabını verdi. Bu oran neredeyse her 3 çalışandan 2’sinin ek iş yaptığına dair bir manzarayı önümüze koyuyor. Bu veriden hareketle çalışanlar açısından ana işlerdeki ücretlerin beklentileri karşılamakta zorlandığı da bir olgu olarak karşımıza çıkıyor.

Çalışanlara ek iş yapma taleplerini belirleyen faktörleri sorduğumuzda ise,  yüzde 42’sinde aile geçimine katkı, yüzde 33’ünden borç ödeme ve yüzde 25’inden de birikim yapma cevabını aldık.

Kira fiyatlarındaki yükseliş ek iş talebini artırıyor

Aile geçimine katkı cevabındaki en önde gelen koşullardan birisi kira fiyatlarında artış olarak belirtiliyor. Büyükşehirlerde yaşayan aileler, son dönemde artan kira fiyatlarından dolayı ek iş yapma tercihinde bulunabiliyorlar. Tabii buna ek olarak gıda, fatura gibi tüketimlerdeki enflasyon artışı da ek işe olan arzı artırıyor.

Kredi kartı borçları ek işe kapı açıyor

Borç ödemedeki temel talebi son yıllarda artan kredi faiz oranları belirliyor. Yüklü kredi borcu olan bireyler, ödemeler için ek işlere başvuruyor. Bir diğer borç ödeme şartını da kredi kartları oluşturuyor. Yaşam standartlarının düşmemesi adına kredi kartı üzerinden yüklü harcama yapan çalışanlar, burada oluşan açığı ek işten kazandıkları ücretlerle kapatmaya çalışıyor.

Anket katılımcılarının yaptıkları ya da yapmayı düşündükleri ek iş kollarının başında yüzde 25 oranında paketleme işi geliyor. Bu oranı yüzde 15 ile e-ticaret, yüzde 7 ile temizlik, yüzde 5 ile kuryelik takip ediyor.

Çalışanların büyük bir kısmı sosyal yaşama katılımda zorlanıyor

Çalışanlar açısından ek işe ayrılan zaman dilimi de belirleyici rol üstleniyor. Halihazırda ek iş yapan çalışanların yüzde 30’u ana işlerine harcadıkları zamanın yüzde 50’si kadarını da ek işlerine ayırıyorlar. Bu durum ciddi sayıda çalışanın sosyal yaşamdan nerdeyse tamamen soyutlanması anlamına geliyor. Yaşam döngüsünün tamamıyla iş etrafından şekillenmesi de çalışanlarda tahammülsüzlüğe, uyum zorluklarına ve huzursuzluğa yol açabiliyor.

Zamlar ek iş yapma eğilimine ket vuramıyor

Gelecek dönemde çalışanların alacakları maaş zammı da ek iş talebinde belirleyici etkenlerden olacak. Ek iş yapan çalışanlara ‘’Ana işinizde yüzde kaç oranınızda zam alırsanız ek iş yapmayı bırakırsınız?’’ sorusunu yönelttiğimizde, yüzde 50’si yüzde 100 almaları halinde ek işlerinden vazgeçeceğini; yüzde 50 zam almaları halinde ise yüzde 42’si ek iş yapmayı bırakabileceğini belirtti.

Yüzde 100 zam oranında dahi çalışanların yarısının ek işlerini sürdürmek istemeleri, ek iş dâhil bir çalışma modelinin yerleşmeye başladığına işaret ediyor. Ekonomik daralmanın sürmesi, yaşam maliyetlerinin ve gelecek kaygılarının artması, çalışanlar açısından ek işli bir çalışma düzenini kalıcı hale getiriyor.

Ana ve ek işlerde roller değişiyor

Dijitalleşmenin sunduğu fırsatlar, hizmet sektöründe özellikle kuryelik veya temizlik gibi alanlarda ücret artışları, ek işin ana iş önüne geçmesine de zemin hazırlıyor.

Anket içeriğimizde sorduğumuz ‘’Yaptığınız ek işinizi temel işiniz haline getirmeyi düşünüyor musunuz?’’ sorusuna çalışanların yüzde 59’u evet cevabını verdi. Oranın bu kadar yüksek oluşunda mevcut işlerdeki ücret seviyesinin talep edilen yaşam standartları açısından ne kadar düşük kaldığını da gözler önüne seriyor. Sosyal medya, start-up girişimlerdeki fırsatlar ve e-ticaret alanlarının gelişimi; özellikle genç kuşaklarda bu sektörlerin asıl iş olma yolundaki ağırlığını artırıyor.  

Yukarıda sıraladığımız çalışan görüşleri, Türkiye'nin ekonomik geleceğinde ve çalışan hayatında ek işlerin çok daha fazla rol üstleneceğini gösteriyor. Enflasyonist ortamın sürmesi ve ücretlendirmelerin çalışanlar açısından yetersiz kalması, çok daha geniş bir çalışan grubunun gelecekte ek iş yapmayı tercih etmesine sebebiyet verecektir.